فروشگاه اینترنتی بیگودی
ورود / ثبت نام
سبد خرید

سبد خرید من

بایگانی دسته بندی: مو

هر آنچه باید در مورد بیگودی بدونیم

مهدی جودی / / مو

هر آنچه باید در مورد بیگودی بدونید

بیگودی

مقدمه

سال هاست خانم ها برای زیبایی موهای خود روش های مختلفی انتخاب میکنند و از ابزار های فلزی یا پارچه ایی برای فر کردن موهای خود استفاده میکردند . در سال 1905 شخصی به نام “چارلز نِسلِر” دستگاهی برای فر کردن مو ها اختراع کرد.فر کردن با روش چارلز زمانی بین 7 تا 17 ساعت زمان می برد.جالبه که این زمان نه تنها باعث نشد که این کار ازبین برود بلکه طرفداران زیادی هم پیدا کرد.بعد از پیشرفت خانم ها در تحصیل و علم دیگه حاضر نبودند که وقت زیادی صرف فر کردن موهای خود بکنند.به خاطر همین در این دوران ابزاری سبک و بدون نیاز به حرارت تولید شد که نام آن بیگودی بود.

اکنون نیز با گذشت سال ها و پیشرفت در تکنولوژی اما هنوز هم بیگودی محبوبیت خود را دارد.

 

فر کردن موها

موهای فر از طرح های است که خیلی ها دوست دارند برای موهای خود استفاده کنند ولی به دلیل سخت بودن روش های مختلف از این کار صرف نظر میکنند.ما در این مقاله تعدادی از روش های ساده رو به شما یاد میدهیم که بتوانید موهای خود را فر کنید و از این طرح مو زیبا لذت ببرید

بعضی روش ها برای فر کردن مو هست که با حرارت میباشد که ممکن است به موهای شما آسیب برساند اما روش های ساده وجود دارد که میتواند به شما کمک کند که بتوانید بهطرح مورد علاقه خود برسید \س این مقاله را با دقت مطالعه کنید.

فر کردن با بیگودی در قدیم بسیار کاربردی بوده و تا کنون هم از این روش برای فر کردن موهای خود استفاده میکنید.شاید یه مقدار عذاب آور باشد استفاده از بیگودی و شما را به دردسر بندازد ولی روش هایی را به شما یاد می دهیم که میتوان به سادگی موهای خود را فر کنید.

چگونه برای فر کردن مو از حرارت استفاده نکنیم ؟

قدیم خانم ها بدون استفاده از حرارت مو های خود را فر میکردند که آنها با موهای خیس به رختخواب رفته و وقتی از خواب بلند میشدند موهای کاملا فری داشتن و بعضی کارها به فر شدن موها کمک میکند بعد از خواندن این مقاله روش های مناسبی برای فر کردن موهای خود انتخاب میکنید.

در این مقاله انواع مختلف بیگودی را معرفی میکنیم

بیگودی چسبی (Velcro rollers)

بیگودی های چسبی راه کار مناسبی برای فر کردن مو به شما میدهد که نیاز به حرارت ندارد و به موهای شما حجم زیادی میدهد و میتوانید برای پر نشان دادن فر موهای خود از بیگودی های کوچک استفاده کنید.

ابزار مناسب این کار

  • بیگودی چسبی
  • حوله
  • شانه
  • اسپری یا هر وسیله ایی برای ثابت نگه داشتن موها

 

 

روش استفاده:

  • موها رو با شامپو های حجم دهنده بشویید و موهای خود را مرطوب نگه دارید.
  • با حوله رطوبت اضافی را بگیرید
  • اگر موهای شما پرپشت است به چند قسمت تقسیم کنید و موها رو به سمت بالا رول کنیدولی اگر کم پشت است نیازی به تقسیم نیست
  • موها را رو به بالا رول کنید تا به آرامی روی پوست سر قرار گیرد
  • چند ساعت صبر کنید تا موها خشک شود
  • در آخر بیگودی ها را باز کنید و با دست موهای خود را شانه کنید و در نهایت از اسپری برای ثابت نگه داشتن آن استفاده کنید.

بیگودی لوله ایی یا شلنگی

این بیگودی ها سبُک و انعطاف پذیر هستند.

بیگودی های لوله ای از فوم نرم درست شده اند که در وسط آن ها یک مفتول سیمی تعبیه شده.

برای این که این مفتول در وسط فوم لوله ای شکل ثابت بماند؛ دو سر سیم را با دو قطعه ی

پلاستیکی بسته اند.

بیگودی پارچه ایی یا بیگودی گره ایی

چون این مدل از پارچه درست شده و دو طرف آن قابل گره زدن هستند آن را

بیگودی پارچه ای و یا بیگودی گره ای نیز می گویند.

روش استفاده:

روش استفاده از این بیگودی بسیار راحت است.

دسته ای از مو را به دور بیگودی بپیچانید و بعد دو طرف آن را به طرف هم خم کنید و

یا با هم گره بزنید

 

 

بیگودی فوم دار

ین بیگودی از فوم نرم و ضخیم ساخته شده که دو طرف آن بعد از پیچاندن

مو با یک کش محکم بسته می شوند.

وسط این بیگودی یک تکه پلاستیکی خاردار برای ثابت نگه داشتن مو تعبیه شده.

روش استفاده:

استفاده از این نوع بسیار راحت است نمونه آن را می توانید در تصویر پایین مشاهده

فرمایید.

 

 

 

 

مدل کلاسیک

این مدل بیگودی از پلاستیک فشرده درست شده و دو تکه دارد.

روش استفاده:

یک بخش از مو را روی بخش لوله ای پیچانده سپس قطعه نیمه دایره دوم را

روی موها فیکس می کنیم تا باز نشود.

خیلی از انواع دیگر بیگودی ها با الهام از مدل کلاسیک ایجاد شده اند.

 

در مقاله های بعدی مدل های مختلف از بیگودی ها را معرفی خواهیم کرد و امیدواریم که بتوانیم مطالب مفیدی رو دراختیار شما قرار داده باشیم

نویسنده مهدی جودی

 

استفاده از گياهان دارويي در صنایع آرایشی بهداشتی

مهدی جودی / / پوست, مو

استفاده از گياهان دارويي در صنایع آرایشی بهداشتی

تمایل به توليد گياهان دارويي و معطر به دلیل تقاضای زیاد براي محصولات طبيعي در جهان، رو به افزايش است (2002 Carruba et al.,). سرزمين ايران در اعصار مختلف تاريخ همواره از کانون‌هاي مهم علوم گوناگون به ويژه داروسازي و کشت و پرورش گياهان دارويي بوده است (Sirajuddin, 2010). در سال‌های اخیر، آشنایی علمی و بنیادی انسان با خواص و آثار مفید دارویی طبیعی، زمینه استفاده روز افزون از آن‌ها را فراهم آورده است (امیدبیگی، ۱۳۸8). اعلام ممنوعيت سازمان بهداشت جهاني برای استفاده از رنگ‌ها و اسانس‌هاي مصنوعي و همچنین عوارض جانبي داروهاي شيميايي در سال‌هاي اخير سبب رونق كشت و كار گياهان دارويي شده است (مرادی و همکاران، 1388). به گونه‌ای كه قرن بيستم را، قرن بازگشت به طبيعت و سده استفاده از دارو‌هاي گياهي نام نهاده‌اند (گلشادی و همکاران، 1381).

 امروزه توسعه کشت و کار گیاهان دارویی مبحث جدید و جالب توجهی در کشاورزی می‎باشد. بخش گیاهان دارویی و طیف فعالیت‎های وابسته به آن نه تنها از نظر تأمین مواد اولیه صنایع مختلف، برای تأمین سلامت جمعیت روز افزون جهان و ایجاد زمینه‎های اشتغال و ارز‎آوری در کشور دارای اهمیت خاصی است، بلکه از نظر توسعه‎ی اقتصادی–اجتماعی نیز در توزیع درآمد و توجه به مناطق کمتر توسعه یافته دارای نقش مهمی می‎باشد، تخمین زده می‎شود که حدود 25 درصد از تمام دارو‎های مدرن در دنیا به طور مستقیم یا غیر مستقیم از گیاهان مذکور مشتق شده‎‎اند (Ziarati et al., 2012).

كشور ايران با ١١ اقليم و بيش از ٧٥٠٠ گونه گياهي، دارای گونه‌های با ارزش دارويي و نادر مي‌باشد (قاسمی دهکردی، 1381). چون برخی از ترکیب‌‌هاي ثانويه که تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی در گیاهان ساخته می‌شوند، به عنوان فرآورده‌های نهایی سوخت و ساز گياه از نظر اقتصادی بسیار مهم و ارزشمند مي‌باشند. از این رو تأثیر عوامل محیطی مختلف بر کیفیت و کمیت ترکیب‌‌هاي مذکور همواره باید مورد تحقیق و آزمایش قرار گیرد و موقعیت آنان در طبقه‌بندی ترکیب‌‌هاي ثانویه مشخص شود (امیدبیگی، 1388).

تاريخچه گياهان دارويي به طور دقيق مشخص نيست و در طول تاريخ استفاده از گياهان دارويي با خرافات و آداب خاصي همراه بوده است. مصري‌ها و چيني‌ها از اولين اقوامي هستند كه از حدود ٢٧٠٠ سال پيش از ميلاد مسيح از گياهان به عنوان دارو استفاده مي‌كردند (امیدبیگی، 1388).

در قرن‌هاي هشتم تا دهم ميلادي بوعلي سينا و محمد زكرياي رازي سبب توسعه دانش درمان با گياه شدند و در قرن سيزدهم ابن‌بيطار خصوصيات بيش از ١٤٠٠ گياه را در كتابي گرد آوري نموده و در قرن نوزدهم داروهاي شيميايي به سرعت جايگزين بسياري داروهاي گياهي گرديد. سپس در اواخر قرن بيستم عوارض جانبي و مضر داروهاي شيميايي سبب رويكرد دوباره دانشمندان به گياهان دارويي شد به طوريكه اين دوره را رنسانس گياهان دارويي ناميدند. تا قرن نوزدهم گياهان دارويي به شكل بسيار ابتدايي مورد مصرف قرار مي‌گرفتند تا اينكه استخراج مواد مؤثر گياهي، از قرن نوزدهم آغاز گرديد. دلايل استخراج مواد مؤثر گياهي و خالص‌سازي و بكارگيري آن‌ها در فرمولاسيون‌هاي دارويي و صنایع آرایشی و بهداشتی را مي‌توان در موارد زير خلاصه نمود:

١‐ عدم امكان نگهداري گياهان به مدت طولاني.

2- عدم دسترسي سريع به منابع گياهي.

٣‐ عدم معيار معيني به منظور مقدار مصرف و تجويز آن به بيمار (امیدبیگی، 1388).

80 درصد از مردم آفریقا از انواع اشکال سنتی گیاهان دارویی استفاده می‌کنند (WHO, 2005; SARS, 2003). 65 تا 80 درصد جمعیت جهان از گیاهان دارویی به عنوان شکل اولیه مراقبت بهداشتی استفاده می‌کنند (Fakeye et al., 2008; Christine, 2009).

فیتوشیمی:

در ادامه توضیحی در مورد رشته‌های فارماکوگنوزی و فیتوشیمی داده می‌شود تا علت استفاده از گیاهان در صنایع دارویی و آرایشی بهداشتی بیشتر مشخص گردد.

پس از انجام يك سري تبديلات تكنولوژيك كه يك گياه دارويي را به يك داروي گياهي مبدل مي‌سازد، گياه دارويي محتوي مواد مختلفي است كه اكثر آن‌ها بر روي بدن انسان تاثير مي‌گذارند. رشته‌اي كه در مورد مواد مؤثره، ساختمان و وضعيت آن‌ها در گياه، تغييرات و تبديل آن‌ها در طول زندگي گياه و تهيه داروهاي گياهي مطالعه مي‌نمايد، فيتوشيمي (شيمي گياهي) ناميده مي‌شود. فيتوشيمي با علم داروسازی طی سالیان بسیار زیاد ارتباط نزدیکی داشته است به طوری‌که ساختار شیمیایی بسیاری از ترکیبات متابولیت‌های ثانویه (ترکیبات شیمیایی گیاهان) شناسایی شده جهت درمان را به صورت مصنوعی ساخته و در علم داروسازی مورد استفاده قرار می‌دهند.

از لحاظ علمی، اجرایی و مدل‌ اجرا و اهداف پروژه‌ها شیمی گیاهی شبیه به شاخه‌ی فارماکوگنوزی شاخه‌های تخصصی دارو سازی است. بسیاری از پروژهای شیمی گیاهی بسیار شبیه به پروژهای شاخه‌های فارماکوگنوزی در دانشکده های دارو سازی است. این دو رشته می‌توانند پروژهای زیادی با هم داشته باشند حاصل تلفیق شیمی گیاهی و داروسازی می‌تواند بسیار کارایی داشته باشد و دارو و محصولات آرایشی و بهداشتی موثرتر و کاراتر در عین حال با کمترین ایجاد مشکل در بدن تولید نمود.

با استفاده از گیاهان دارویی می‌توان دارویی ارزان و طبیعی به دست آورد. مواقعی گیاهی می‌تواند یک یا چند ترکیب سخت و پیچیده را به راحتی و فقط با استفاده از نور و آب و هوا تولید کند که تولید ترکیب سخت و پیچیده در محیط آزمایشگاهی بسیار طاقت فرسا است. این ویژگی بیشتر داروهای گیاهی می‌باشد که در دانشگاه‌های دنیا باعث ایجاد شاخه‌های فارماکوگنوزی و فیتوشیمی شده است.

تقسیم‌بندي متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی:

آلکالوییدها، گلیکوزیدها، روغن‌هاي فرار، سایر مواد موثر (مواد تلخ، فلاون‌ها، فلاونوییدها، موسیلاژها و غیره) می‌باشد. هر کدام از این ترکیبات دارای خواص و ویژگی‌های منحصر به فردی جهت استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی هستند که از حوصله مقاله خارج است.

نویسنده محسن شجایی

منابع:

امیدبیگی، ر. 1388. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات آستان قدس رضوی. 348 صفحه.

قاسمی دهکردی، ن. 1381. فارماکوپه گیاهی ایران. ناشر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، معاونت غذا و دارو. ص 443.

گلشادي ا، ر. انصاري، ص. عسگري، ن. صراف زادگان و م. بشتام، 1381. آگاهي، اعتقاد و عملكرد نسبت به دارو‌هاي گياهي در مردم شهر اصفهان. فصلنامه گیاهان دارویی2، ص. 21-28.

مرادي ر، پ. رضواني مقدم، م. نصيري‌محلاتي، ا. لكزيان، 1388 . بررسي تأثير كودهاي بيولوژيك و آلي بر عملكرد، اجزاي عملكرد دانه و ميزان اسانس گياه رازيانه (Foeniculum vulgare). مجله پژوهشهاي زراعي ايران، جلد 7، شماره 2. ص 635-625.

 

Carruba A., R. La Torre and A. Matranga. 2002. Cultivation trials of some aromatic and medicinal plants in a semiarid Mediterranean environment. Proceeding of an international conference on MAP. Acta Horticulture(ISHS), 576:207-213.

Christine Patterson HA: A Complementary Alternative Medicine Questionnaire for Young Adults, Integrative Medicine Insights 2009, 4:1-11. combination of traditional Chinese medicine

Fakeye TO, Onyemadu O: Evaluation of knowledge base of hospital pharmacists and physicians on herbal medicines in Southwestern Nigeria, Pharm Pract 2008, 6(2):88-92

SARS, Clinical trials on treatment using a and western medicine, Geneva: WHO; 2003. pp. 53-61.

Sirajuddin MF. Treatment and medicine plants in Iran. Quarterly Journal of Medical History 2010; 2:11-33

WHO traditional medicine strategy 2002– 2005, Geneva: WHO; 2002.

Ziarati, P. Karbalaei Mohammad Persia Behbahani, N. 2012.Screening of Heavy Metal Contents in Heracleum persicum (Golpar) from Selected Markets in Tehran. 1(11):1 – 3.

 

بادام غذایی مناسب برای مغز، پوست و مو

مهدی جودی / / پوست, مو

بادام غذایی مناسب برای مغز، پوست و مو

بادام يكي از قديمي‌ترين درختان ميوه است كه بشر از دير باز از آن بهره گرفته است. توليد بادام به دليل نياز اكولوژيك خاصي كه دارد، به درنواحي خاصي از جهان محدود شده است (Khatamsaz, 1992).

بادام يكي از مهم‌ترين محصولات صادراتي غير نفتي كشور است و ايران از عمده‌ترين توليدكنندگان بادام جهان محسوب مي‌شود توليد سالانة بادام در ايران در حدود 4/89637 تن با عملكردي بين 68/307 و 2/1508 كيلوگرم در هكتار است (Anon, 2001).

کشورهای عمده تولید کننده این محصول شامل آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، ایران، یونان، ترکیه، مراکش، استرالیا می‌باشد. امروزه در بیش از 50 کشور جهان ارقام مختلف بادام کشت و کار می‌شود و مطابق آمار فائو (2011) سطح زیرکشت بارور بادام در جهان 1663268هکتار است که سطح زیر کشت ایران 170000هکتار می‌باشد (Diaz et al., 1981; Taylor et al., 1997). ايران بعد از ايالات متحده آمريكا، اسپانيا، و ايتاليا مقام چهارم توليد را در جهان دارد (Anon, 2007). همچنین میزان تولید بادام در جهان 2531722 تن می‌باشد که کشور ایران با تولید 128000 تن بعد از کشورهای آمریکا و اسپانیا در مقام سوم قرار دارد. از طرفی اکثر مناطق کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارند و متوسط بارندگی آن حدود 240 میلی‌متر است. در نتیجه کشاورزی در این مناطق با مشکل مواجه می شود که برای رفع این مشکل باید گیاهانی کشت شوند که در برابر شرایط خشکی تا حدودی متحمل باشند. بادام از جمله درختانی است که با این شرایط سازگار شده و می‌توان با مدیریت صحیح عملکرد مناسبی از آن بدست آورد (Diaz et al., 1981; Taylor et al., 1997).

 

نام فارسی: بادام شیرین

نام علمی: Prunus amygdalus Var dulcis

خانواده: Rosaceae

نام انگلیسی: Sweet almond tree

 

خواص دارویی بادام شیرین

امروزه مصرف فراوان بادام در داروسازي، اين نكته را روشن مي‌سازد كه چرا ديوكلتيان (Diocletian) پادشاه ايتاليا در ابتداي قرن چهارم ميلادي فرماني را صادر كرده بود كه در آن بر اهميت بادام تاكيد كرده بود. پزشكان عرب، مصرف بادام را بعنوام ملين، تقويت كننده معده و سينه ، رافع گلودرد و تصفيه كننده و درمان دهنده روده تجويز كرده‌اند، همچنين داروشناسان عرب، بادام را بعنوان يك ماده غذايي با تاثيرات جنسي مي‌دانستند. در قرون وسطي، مصرف بادام افزايش يافت ، جين ديور (Jeanne Divrea) ملكه فرانسه دستور خريد بادام را براي تهيه غذاهاي سلطنتي صادر نموده بود (راحمي و همکاران، 1390).

 

 

ترکیبات شیمیایی بادام شیرین

بادام شیرین از نظر ترکیبات شیمیایی داراي 4-3 درصد آب، حدود 54 درصد روغن ثابت، حدود 25 درصد مواد ازته قند، صمغ، لعاب، مواد معدنی و … است (ميرحيدر حسين، 1389).

بادام از لحاظ ميزان سديم و قند فقير است ولي از لحاظ فيبر غذايي و كلسيم غني است حتي اگر اگسالات (Oxalate) آن نتواند قابل دسترس باشد. يكصد گرم مغز بادام (وزن تازه) حاوي 500-300 ميلي‌گرم فسفر در مقايسه با 250 ميلي‌گرم فسفر موجود در ماهي و 700 ميلي‌گرم موجود در پنير است. همچنين اين مقدار بادام حاوي 50-20 ميلي گرم آهن در مقايسه با 3 ميلي گرم موجود در اسفناج و 9 ميلي گرم موجود در جگر گاو است. البته قابل استفاده بودن آهن موجود در بادام براي انسان پائين بوده و كمتر از 10 درصد است، احتمالاً اين بعلت بالا بودن ميزان مواد پلي‌فنول (Polyphenols) و فيتات (Phytat) مي‌باشد كه هر دو بازدارنده جذب آهن مي‌باشند. بادام يكي از غني‌ترين منابع منيزيم است. جذب روده‌اي منيزيم در بادام زياد و برابر قابل حل بودن استات منيزيم (Magnesium acetate) است. بادام همچنين از نظر پروتئين غني است البته به شرط آنكه هر هشت آمينواسيد ضروري را داشته باشد. اولئيك اسيد و لينولئيك اسيد در مجموع حدود 90 درصد از اسيدهاي چرب موجود در چربي مغز بادام را تشكيل مي‌دهند. ميزان پروتئين موجود در بادام در حدود 24/18 درصد می‌باشد (راحمي و همکاران، 1390).

مغز بادام شیرین طبق نظر حکماي طب سنتی از نظر طبیعت کمی گرم و تر است. از نظر خواص ملین است، سینه را نرم می‌کند و شیر آن با شکر براي رفع سرفه، خشونت حلق، سینه، حنجره، نفستنگی و تسهیل خروج اخلاط سینه نافع است. براي به دست آوردن شیر بادام در حدود 50 گرم بادام را ساییده در یک لیتر آب مخلوط می‌کنند شیر سفیدي حاصل می‌شود که اغلب شیرین کرده مصرف می‌نمایند. پوست خشبی بادام را اگر تا سرحد خاکستر شدن بسوزانند تا کاملا خشب آن سوخته باشد براي تقویت لثه و دندان از طریق مالش مفید است. بوداده بادام مقوي معده و قابض است و سستی را رفع می‌کند. مقوي نیروي جنسی است و تولید اسپرم را افزایش می‌دهد و اگر یک بادام را ساییده و مخلوط با عسل بخورند، براي درد کبد و سرفه و تحلیل بادهاي کلیه مفید است. خوردن پوست بیرونی نارس آن یعنی خوردن چغاله بادام براي تقویت لثه و ریشه دندان نافع است و چون سرد است، مسکن حرارت دهان و خشکی پوست دهان و زبان است (ميرحيدر حسين، 1389).

 

نام فارسی: بادام تلخ

نام علمی: Prunus amygdalus Var amara

خانواده: Rosaceae

نام انگلیسی: Bitter almond tree

 

 

ترکیبات شیمیایی بادام تلخ

در بادام تلخ مقدار روغن ثابت کمتر است (حدود 44 درصد) ولی مقدار دیاستاز امولسین بیشتر است و به علاوه داراي یک هتروزید بنام آمیگدالین است. آمیگدالین ماده متبلوري است با فرمول خام C02 H72 No311 H2o ماده امولسین یک نوع دیاستاز یا سیناپتاز است که در ترکیب بادام وجود دارد و موجب هیدرولیز ماده آمیگدالین میشود. از هیدرولیز آمیگدالین در مجاورت آب و تحت تأثیر دیاستاز امولسین موادي مانند قند گلوکز و اسید سیانیدریک (HCN) و اسانس بادام تلخ حاصل میشود. اسانس بادام تلخ یا آلدئید بنزوئیک در عطرسازي به کار میرود و در صنایع رنگ نیز براي تهیه رنگ سبزي به نام سبز مالاشیت کاربرد دارد و به علاوه خواص طبی آن نیز مورد توجه است. تازه آن مایع بیرنگی است ولی پس از کهنه شدن کمی زرد میشود. بوي قوي و طعم سوزان دارد. چون کمی اسید سیانیدریک دارد کمی تلخ است. در بادام 025/0 میلیگرم در هریک صد گرم ارسنیک یافت میشود (ميرحيدر حسين، 1389).

 

خواص بادام تلخ:

مغز بادام تلخ یا لوزالمر طبق نظر حکماي طب سنتی از نظر طبیعت خیلی گرم و خشک است و از نظر خواص براي پاك کردن و اخراج اخلاط غلیظ فوق العاده مؤثر است. ضماد آن با سرکه براي سردرد، اکتحال و مالیدن آن براي تقویت بینایی نافع است. ضماد آن با سرکه و با براي زخم‌هاي کهنه و جراحت‌هاي تر و جرب و خارش و مخملک و مالیدن آن براي از بین بردن لکه‌هاي صورت مفید است. ارسطو گوید: «اگر 20 گرم بادام تلخ را کوبیده ناشتا تناول نمایند از شراب مست نشوند» (ميرحيدر حسين، 1389).

 

بادام در قانون:

شیخ می‌گوید: بادام از گردو کم روغن‌تر است ولی گردو از بادام زود هضم‌تر است و زودتر تبدیل به مراره می‌شود. بادام شیرین تقریبا در گرمی و تری معتدل است و کمی به سوی تری گراید. بادام تلخ در دوم گرم و خشک است. بادام زداینده، پاک کننده و باز کننده است. لیکن بادام تلخ لطافت بخش و زدایندگی بیشتری دارد. از ویژگی‌های بادام تلخ هست که روباه را می‌کشد. بادام تلخ غذا نیست دواست. بادام شیرین گرچه غذای کم می‌دهد ولی خوب می‌دهد. بادام تلخ به ویژه تلخ کوبیده و ساییده داروی درد گوش و صداها و وزوز گوش است. روغن بادام تلخ داروی سر درد است. تقویت دید کند. بادام به ویژه بادام تلخ راه بندهای کبد و طحال را باز کند. چغاله بادام با پوست باشد. دیر هضم است، کم غذاست وخلطش خوب نیست.چغاله را با پوست بخورند رطوبت معده را برچیند. برای گزیده سگ هار نافع است.

بادام در مخزن الادویه:

در اول گرم و تر و معتدل نیز گویند. مفتح و حافظ قوت‌هاست. ملین طبع و حلق و موافقه سینه و شیره آن با شکر جهت سرفه و خشونت سینه و حنجره. ملین اعضای باطنی و بطن به سبب جلایی که دارد و جهت قرحه امعا و مثانه و زحیر حادث از رطوبت معده و مولد منی و مسکن حدت آن و حدت بول و مسمن بدن. بو داده آن مقوی معده و قابض و رافع ترهل و سستی آن و مقوی باه و زیاد کندده منی. چغاله با پوست مقوی بن دندان و مسکن حرارت دهان به سبب برودت و یبوست پوست آن. شکوفه آن محرک باه مردان و قاطع باه زنان. دوام تدهین مهره‌های پشت بدان جهت نقرس و رفع خمیدگی پیران و غرغره آن با آب گرم جهت خشونت  حلق موثر است.

مضرات:

ثقیل و بطی الهضم در معده بارد رطب و مضر احشاء مضلح آن مصطکی و مهیج صفرا مصلح آن شکر و بادام مترکج و فاسد موجب کرب و سقوط اشتها وغثیان و غشی، مصلح آن قی نمودن و ربوب حاضمه.

نتیجه گیری:

بر اساس مطالب ارایه داده می‌توان نتیجه گرفت بادام پوستی را تغذیه می‌کند با انواع ویتامین‌ها به صورت طبیعی و متابولیت‌های منحصر به فرد و بدین علت در بسیاری برندها از بادام در محصولات پوست و مو استفاده می‌نمایند.

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

راحمي رضا، موسوي اصغر، شهامتي فرد جعفر. 1390. تكنولوژي پس از برداشت بادام. سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

 

Anon. 2001. Agricultural Statistical Bulletin. Year 2000-2001. Statistical and Information Department. Bulletin No. 80/03. Ministry of Jihhad-e- Agriculture Pub. (in Farsi)

Anon. 2007. Production Year Book. FAO. Vol: 55. Table: 76 .

Aviara, N. A., Wardzang, M. I. G. and Hague, M. A. 1999. Physical properties of Guna seeds. J. Agric. Eng. Res. 73, 105-111.

Diaz D.H., Rasmussen H.P., Dennis F.G. 1981. Scanning electron microscope examination of flower bud differentiation in sour cherry. Journal of the American Society for Horticultural Science, 106:513–515.

Khatamsaz, M. 1992. Flora of Iran No. 6: Rosaceae. Res. Ins. Forests. Rangelands Press. Tehran. (in Farsi).

Taylor D.R., Atkey P.T., Wickenden M.F., Crisp C.M. 1997. A morphological study of flower initiation and development in strawberry (Fragaria ☓ananassa) using scanning electron microscope. Annual Applied. Biology, 130:141–152.

سیاه دانه خواص ضد سرطانی

مهدی جودی / / پوست, مو

سیاه‌دانه

نام فارسی: سیاه دانه، شونیز

نام علمی: Nigella sativa L.

خانواده: Ranunculaceae

نام انگلیسی: Black cumin

سیاهدانه گیاهی یک ساله متعلق به تیره آلاله، به ارتفاع 60 تا 70 سانتی‌متر، برگ‌ها به رنگ سبز خاکستري داراي بریدگی‌هاي نخی، گل‌ها به رنگ سفید تا آبی، میوه به صورت برگه (فولیکول) می‌باشد که درون آن تعداد زیادي دانه سیاه و معطر قرار دارد. در دانه‌هاي سیاهدانه حدود 4/1 درصد اسانس وجود دارد. دانه‌هاي این گیاه از لحاظ دارویی به عنوان بادشکن، قاعده آور، مسهل، شیرافزا، ضد یبوست و تقویت کننده نیروي جنسی در مردان کاریرد دارد. این گیاه علاوه بر خودرو بودن در مناطق مختلفاروپا، غرب آسیا و برخی مناطق ایران به صورت زراعی نیز کشت می‌شود (Majnoon Hosseini and Davazdahemami, 2007).

سیاه دانه در طب نوین

اثرات ضداكسايشي، ضدالتهابي، تقويت كننده سيستم ايمني و آنتي هيستاميني روغن و عصاره دانه گياه سياه دانه باعث شده است اثرات فارماكولوژيك متعددي مانند كاهش قند، چربي و فشار خون با لا، دفع كننده صفرا و اسيد اوريك، محافظ بافت هاي كبد، كليه و قلب و عروق و همچنين اثرات ضد ميكروب و ضد انگل از اين گياه گزارش شود (Ali et al., 2003).

30 درصد وزن سياه دانه روغن تشكيل مي‌دهد كه P-cymen اصلي‌ترين تركيب آن است و تقريباً 48/61 درصد از وزن روغن فرار آنرا تشكيل مي‌دهد (Geng et al., 2000).

دانه گياه منبع غني اسيدهاي چرب ضروري و غير اشباع است. اصلي‌ترين اسيد چرب غي ر اشباع اسيدلينولئيك و سپس اسيداوليئك است. تركيبات ديگري مانند فسفو ليپيدها، كاروتن، كلسيم، آهن و پتاسيم نيز در دانه‌ها وجود دارد (Correa et al., 1986; Nickavar et al., 2003; Ramadan et al., 2002).

اثرات ضدسرطاني سياه دانه: روغن سياه دانه اثرات مشخصي عليه سلول‌هاي سرطاني انساني دارد(Swamy et al., 2003).

عصاره الكلي و آبي باعث غيرفعال شدن رشد سلول هاي سرطاني پستان مي‌شود (Ali et al., 2007).

تزريق مستقيم روغن سياه‌دانه به سلول توموري طي 30 روز متوالي باعث كاهش اندازه 5/2 سانتي‌متري سلول‌هاي توموري مي‌شود (Swamy et al., 2000).

اثرات ضد آلرژي سياه دانه: هيستامين از بافت هاي بدن آزاد شده و واكنش هاي آلرژيك ايجاد مي كند. روغن سياه دانه تجويز شده به بيماران مبتلا به آسم برونكيال به دليل خواص آنتي اكسيداني باعث رفع علايم در تعداد زيادي از بيماران مي شود (El-Dakhakhny, 2000).

در هر كيلوگرم سياهد انه، 216 گرم پروتئين، 406 گرم چربي، 84 گرم فيبر، ، 45 گرم خاكستر (ash)، 249 گرم عصاره بدون نيتروژن، 38 گرم رطوبت، 105 ميلي گرم آهن، 18 ميلي گرم مس، 60 ميلي گرم روي، 527 ميلي‌گرم فسفر، 1860 ميلي گرم كلسيم، 4/15 ميلي گرم تيامين، 57 ميلي گرم نياسين، 5 ميلي گرم پيرودوكسين و 160 ميكروگرم فوليك اسيد وجود دارد (Takruri & Dameh, 2000).

و به طور كلي 38-34 درصد روغن، پروتئين، آلكالوئيد، ساپونين و 5/2-4/0 درصد اسانس از آن تهيه مي‌شود (Lautenbacher, 2000).

سیاه دانه در طب سنتی

قانون:

مزاج در سوم گرم و خشک است.  خاصیت تند و تیز، تکه کننده بلغم، زداینده، باد شکن، بادکرده‌ها را فرو نشاند. بسیار تنقیه کننده است. زگیل‌های واژگون (المنکوسه) را می‌برد. خال‌ها را می‌زداید و در علاج بهک و برص ویژگی دارد. با سرکه داروی جوش شیری است و ورم بلغمی و سخت را علاج است. داروی زکام است بویژه اگر در روغن سرخ کنند. سیاه‌دانه سبب باد کردن انسدادهای پالایشگاه است. حشرات از دودش می‌گریزند.

مخزن‌الادویه:

در سوم گرم و خشک است. مسخن و مجفف رطوبات. منضج و مقطع اخلاط و جالی و مدر شیر و بول و حیض و مسقط جنین زنده و مرده و مشمیه و تریاق سموم بارده شرباً و بخوراً و حمولاً با دهن سوسن. جهت سرفه بارده و درد سینه و انتصاب نفس و غثیان و استسقا و یرقان و سپرز و قولنج ریحی شرباً و ضماداً نافع و مداومت خوردن آن هر صباح مدر بول و حیض و شیر و با روغن جهت سرخ کردن رخساره و تصفیه بشره و با سرکه جهت اخراج اقسام کرم معده. مضر گرده (کلیه)، مصلح آن کتیرا.

نویسنده محسن شجایی

منابع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

 

Lautenbacher LM. Schwarzkümmelöl. Dtsch. Apoth. Ztg. 1997; 137: 68 – 9.

Ali BH, Blunden G. Pharmacological and toxicological properties of Nigella sativa. Phytother. Res. 2003; 17: 299 – 305.

Ait Mbarek L, Ait Mouse H, Elabbadi N, Bensalah M, Gamouh A, Aboufatima R, Benharref A, Chait A, Kamal M, Dalal A, Zyad A. Antitumor properties of blackseed (Nigella sativa L.) extracts. Braz. J. Med. Biol. Res. 2007; 40 (6): 839 – 47.

Swamy SM, Tan BK. Cytotoxic and immunopotentiating effects of ethanolic extract of Nigella sativa seeds. J. Ethnopharmacol. 2000; 70: 1 – 7.

Geng D, Zhang S, Lan J. Analysis on chemical components of volatile oil and determination of thymoquinone from seed of Nigella glandulifera. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2009; 34 (22): 2887 -90.

Correa AD, Jokl L, Carlsson R. Amino acid composition of some Amaranthus sp. Grain proteins and of its fractions. Arch Latinoam Nutr. 1986; 36: 466 – 76.

Nickavar B, Mojab F, Javidnia K, Amoli MA. Chemical composition of the fixed and volatile oils of Nigella sativa L. from Iran. Z. Naturforsch 2003; 58: 629 – 31.

Ramadan MF, Morsel JT. Characterization of phospholipids composition of black cumin (Nigella sativa L.) seed oil. Nahrung 2002; 46: 240 – 4.

El-Dakhakhny M. Studies on the Egyptian Nigella sativa L: IV. Some pharmacological properties of the seeds’ active principle in comparison to its dihydro compound and its polymer. Arzneimittelforschung 1965; 15: 1227 –9.

Takruri HR. and Dameh MAF. Study of the nutritional value of Black cumin seeds (Nigella sativa L.). J. Sci. Food. Agric. 1998; 76: 404-410.

خواص بی نظیر شلغم در زمستان

مهدی جودی / / پوست, مو

شلغم غذاي خوب در زمستان

مقدمه:

شلغم در طی چهار هزار سال یا بیشتر توسط انسان ها کشت  می‌شد و این نبات آنقدر قدیمی است که هیچ کس محل پیدایش اصلی آن را نمی‌داند، بعضی‌ها منشأ اصلی آن را سایبریا و بعضی‌ها متعقد هستند که منشأ آن سواحل مدیترانه یا چین می‌باشد. بر طبق آمارهاي موجود، تولید کل شلغم و هویج ایران در سال 2005 چهل هزار تن بوده است که ایران رتبه 51 را در بین سایر کشورها داشته است و این در سال 2010 به 305 هزار تن رسیده که رتبه ایران را به رسانده است (FAO, 2011).

در درمان بيماري‌هاي کليوي، التهاب مثانه، نقرس، دردهاي مفصلي، آبسه ها و سرمازدگي مفيد مي‌باشد. در ضمن گزارش شده آنتي‌اکسيدان‌هاي موجود در آن خطر ابتلا به بيماري‌هايي مانند فشار خون بالا و آرتريت روماتوييد را کاهش مي‌دهد (Sasaki & Takahashi, 2002; Romani et al., 2006). .بنابراين، به دليل اين اثرات آنتي‌اکسيداني و داشتن ترکيباتي مانند فلاوونوئيدها و آنتوسيانين‌ها (Romani et al., 2006) پيش بيني مي‌شود اين گياه در بهبود بيماري ديابت موثر باشد.

 

نام فارسی: شلغم، شلجم

نام علمی: Brasssica rapa

خانواده: Cruciferae

نام انگلیسی: Turnip

نام عربی: سلجم، لفت

شلغم گیاهی از خانواده شبو بوده و نوع گیاه بصورت بوته است. شلغم گیاهی با برگ‌های ناصاف و بریدگی‌های زیادی به رنگ سبز و سفید است. ریشه آن غده‌ای و به شکل‌های گرد یا دراز به رنگ سفید با لکه‌های بنفش است (Sasaki and Takahashi, 2002). تکثیر شلغم از طریق کاشت تخم آن صورت میگیرد. واریته‌هاي زودرس در ایران از اوایل بهار تا اواسط بهار کاشته می‌شوند و پس از 50-40 روز قبل از اینکه گرماي شدید تابستان برسد برداشت می‌شود، زیرا شلغم در هواي گرم خوب رشد نمی‌کند و برعکس در هواي سرد خوب رشد می‌کند و ارقام دیررس در اواخر تابستان کاشته می‌شود که برداشت ریشه در پاییز صورت می‌گیرد و معمولا پس از دو ماه ریشه آن آماده برداشت خواهد بود (ميرحيدر حسين، 1389). شلغم در هوای سرد بسیار خوب رشد می‌کند و شاید علت آن باشد که که برای درمان بیماری‌هایی که در فصل سرما زیاد است و بیماری‌های تنفسی بکار می‌رود (Sasaki and Takahashi, 2002).

براساس رنگ گوشت ریشه، ارقام شلغم به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول داراي گوشت سفید و دسته دیگر داراي گوشت زرد می‌باشند. معمولا ارقام داراي گوشت سفید در سطح بیشتري نسبت به گوشت زرد کاشته می‌شوند ، چون کیفیت ریشه آن‌ها بهتر است و از برگ آن ها استفاده غذایی می‌شود مهم‌ترین ارقام شلغم داراي گوشت سفید عبارت هستند از: سر ارغوانی زمینه سفید، اسنوبال، توکیو کراس، وایت فلت داچ و وایت میلان. از ارقام داراي گوشت زرد می‌توان از بلو آبردین، جاست رایت و گلدن بال نام برد. بعضی از ارقام شلغم را فقط به خاطر استفاده از برگ شان می‌کارند مانند: سون تاپ و ژپو نیز شوگواین. با توجه به این که مدت ماندگاري این محصول در سردخانه‌هاي محصولات کشاورزي فقط به مدت سه الی چهار هفته می‌باشد (Suslow, 2000).

 

ترکیبات شیمیایی شلغم

قسمت‌های قابل استفاده آن شامل: غده (ریشه)، برگ و دانه می‌باشد. ویتامین‌ها، املاح (آهن)، روغن فرار، راپین و گلوکوزینولات از مهمترین مواد موثر دارویی شلغم هستند (Sasaki and Takahashi, 2002). شلغم گیاهی است با مقادیر قابل توجه ویتامین C و سایر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی که در پیشگیري از بروز سرطان و حفظ سلامت دستگاه گوارش موثر هستند (Franciscoa et al., 2009). شلغم غنی از ویتامین‌هاي گروه K ،A ،C ،E ،B و همچنین منگنز، پتاسیم، منیزیم، آهن، کلسیم، مس، فسفر، اسیدهاي چرب امگا 3، فیبر و پروتئین می‌باشد (Chung et al., 2016).

بر اساس پژوهش‌هاي انجام شده توسط Cartea و همکاران (2011) گياهان گونه‌هاي Brassica از جمله شلغم داراي مقادير زيادي آنتوسيانين شاملpetunidin ،peonidin ،delphinidin ،cyanidin ،pelargonidin و malvidin مي‌باشند. و بر اساس پژوهش‌هاي Rafatulla و همکاران (2006) و Sidonia و همکاران (2010) ترکيبات حاوي آنتوسيانين با تحريک سلول‌هاي B پانکراس موجب ترشح انسولين شده، و در نتيجه در پيش‌گيري و درمان ديابت نوع ۲ موثرند.

فلاوونوئيدها داراي اثر بسيار مفيدي به ويژه در بيماري ديابت مي‌باشند. هم چنين، به دليل عدم ترميم پانکراس توسط اين احتمال دارد بخشي از اثر كاهنده‌ي قند خون عصاره‌ي شلغم پخته از راه سازوكار ديگري مانند مهار آنزيم انسوليناز و يا افزايش حساسيت انسولين، افزايش مصرف محيطي گلوکز، افزايش ساخت گليکوژن کبدي يا کاهش گلوکونئوژنز و يا مهار جذب گلوکز از روده سبب کاهش گلوکز سرم گردد که نياز به پژوهش‌هاي بيشتر دارد (Bnouham et al., 2000).

 

شلغم در طب

بر اساس يافته‌هاي به دست آمده، عصاره‌ي شلغم پخته به طور معني‌داري توانست قند خون را نسبت به گروه كنترل ديابتي كاهش دهد. شلغم داراي اسيدآمينه‌هاي حاوي سولفور مي‌باشد (Rafatulla, 2006) بر اساس يافته‌هاي جين و همكاران اين تركيبات داراي عملكرد مستقيم پايين آورندگي قند خون  مي‌باشند و مي‌توانند اثرات انسولين را روي بدن تقويت نموده و سنتر گليكوژن كبدي را در موش‌ها و خرگوش‌هاي ديابتي افزايش دهند (Jain et al., 1975).

وجود شلغم در رژیم غذایی روزانه خطر ابتلا به سرطان پستان و سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد. گلوکوزینولات‌ها دفع سموم از کبد را بهبود داده و باعث کاهش اثر سرطان و ممانعت از بروز این بیماري می‌شوند. همچنین روند رشد تومورها را مهار می‌سازند. شلغم منبع خوبی از فولات بوده که جهت تقویت سیستم ایمنی، قلب و عروق بسیار موثر است. همچنین منبع کلسیم و پتاسیم بوده که براي رشد و سلامت استخوان‌ها ضروري می‌باشند (Rajic et al., 2016).

همچنين ماتسوي و همكاران (2001) بيان کردند عصاره‌ي سرشار از آنتوسيانين موجب كاهش و مهار فعاليت آنزيم آلفا گلوكززيداز مي‌گردد. مهار اين آنزيم موجب ممانعت از هيدروليز کربوهيدرات ها مي‌شود و در نتيجه غلظت گلوكز خون را كاهش مي‌دهد. هم‌چنين، بر اساس پژوهش‌هاي بهرام عمو اوغلي تبريزي، شلغم داراي مقادير زيادي فلاوونوئيد شامل ايزورامنتين، کيمپفرول و گليکوزيدهاي کوئرستين مي‌باشد (Amouoghli et al., 2011).

عصاره‌ي شلغم پخته ميزان پلاسمايي كلسترول را به طور معني‌داري كاهش داد. همان طور كه در گذشته بيان شد عصاره‌ي شلغم پخته‌ي سرشار از آنتوسيانين مي‌باشد. Xia و همكاران (2005) بيان نمودند كه آنتوسيانين سبب القا جريان معكوس كلسترول از ماكروفاژها شده و از اين راه سبب جذب كلسترول از جريان خون و ذخيره آن در كبد مي‌شود و به اين روش سبب كاهش ميزان كلسترول خون مي‌شود.

 

شلغم در طب سنتی

شلغم از نظر طبیعت طبق نظر حکماي طب سنتی گرم و تر است. شیره غده آن در رفع سرفه‌هاي مزمن و نزله‌هاي برونشیتی نافع است و غده ریشه آنکه پخته و خورده شود نیز سرفه را تسکین می‌دهد و سینه را نرم می‌نماید مقوي دید چشم و اشتهاآور و مهیج باه و زیادکننده ترشح اسپرم و مدر است و سنگ مثانه را خرد و دفع می‌نماید. برگ‌هاي تازه و پخته آن بیشتر مدر است ولی بطیی الهضم و نفاخ میباشد، به همین دلیل براي استفاده از خواص آن برگ تازه پخته شلغم را با فلفل و زیره و شیرینی‌ها باید خورد که ضمن بهره‌گیري از خواص آن از نفخ آن احتراز شود و هضم آن نیز تسریع و تسهیل گردد. اگر ریشک‌هاي باریک غده شلغم را خشک کرده و ساییده و با عسل بخورند براي طحال و سختی ترشح ادرار نافع است. ضماد پخته آن و همچنین مالیدن و ریختن آب دمکرده غده و ریشه و برگ و دانه آن روي عضو براي رفع شقاق پوست که از سرما ایجاد شده باشد و براي خارش مفید است. ترشی غده آنکه با سرکه درست شده باشد لذیذ و مقوي احشاي داخل شکم و اشتهاآور و بینفخ است خصوصا اگر با خردل مخلوط و خورده شود و اگر آن را در لاي خمیر گذارده و بپزند و بخورند محرك و مقوي باه است. اگر روزانه 100-50 آب شلغم خام خورده شود در کاهش قند خون مؤثر است (ميرحيدر حسين، 1389).

 

شلغم در قانون:

شلغم در دوم گرم و در اول ترند. جالینوس می‌فرماید: شلغم را اگر خوب بپزند غذای بسیار و متراکم می‌دهد و اگر همیشه خورند سبب بند آمده‌ها می‌شود و باد زا است. شلغم با آب نمک پخته کم غذا‌تر است.بهترش آن است که با گوشت چرب پزند. اگر شلغم را بسوزانند و موم و روغن گل در وسط آن ریزند و بر خاکستر گرم گذارند تا موم بگذارد علاج داء‌الثعب كهنه است. همين كار در ترك‌هاي چركين ناشي از سرما مفيد است و اگر شلغم پخته را بر ترك‌هاي مذكور نهند باز مفيد است. شلغم پخته با گوشت چرب سينه و گلو را نرم مي‌كند. شلغم با گوشت پخته غذاي بسيار دهد و گرده را گرمي بخشد. شلغم زياد در معده ماندگار است. آب پزش براي نقرس پاشند بسيار سودمند است. با گوشت پزند پشت را گرم كند. گويند خوردن خامو پختخ شلغم به نفع چشم است. شلغم مني به وجود آرد. آبش بول را ادرار دهد و اين دو تاثيرش آشكار اشت. شلغم با گوشت پخته بول راه اندازد و شهوت انگيز است. تخم شلغم نيز شهوت انگيز است. شلغم پخته با آب و نمك كمتر شهوت انگيز است.

 

شلغم در مخزن الادویه:

بستاني آن در اول دوم گرم و در اواخراول تر. تناول مطبوخ آن كثير الغذا، ملين، مقوي باصره و مهيج باه و زياد كننده مني، مدر بول و برگ‌هاي نازك آن‌را قوت ادرار زياده و بطي‌الهضم و نفاخ و مصلح آن فلفل و زيره و شيريني‌ها و در احاديث وارد است كه امر فرمودند بخوردن شلغم. ضماد مسبوخ آن محلل اورام و نطول مطبوخ جميع اعضاي آن جهت شقاق. تخم آن در اول سوم گرم و در اول تر و مبهي‌تر از بيخ آن خصوصا كه اندك بريان نموده باشند و مشهي و يا ترياقيت و در جميع افعال قوي‌تر از آن و مولد رياح و مصدع محرورين. مصلح آن سكنجبين و ترشي ها  گلقند و خشخاش سياه و شكر نيز مقدار شربت آن دو درهم و روغن تخم آن محلل رياح و رافع اعيار و مقوي آلات تناسل 

 

نتيجه گيري:

در شلغم مقادير فراوان گوگرد وجود دارد، گوگرد موجود به تقويت حافظه و سيستم عصبي كمك كرده و مصرف روزانه و خام شلغم نيز براي درمان جوش‌هاي صورت و شادابي پوست مؤثر است. مواد مغذي موجود در شلغم نيز براي تشكيل بافت‌هاي استخواني مفيد است به همين دليل در دوران بارداري براي افزايش استقامت بدن مادر و تقويت بافت استخواني جنين مناسب است. شلغم مي‌تواند در درمان برونشيت، مشكلات تنفسي و آسم هم مؤثر باشد. شلغم به ميزان زيادي ويتامين C دارد و خاصيت آنتي‌اكسيداني داشته و از ابتلا به سرطان جلوگيري مي‌كند. نوشيدن آبي كه شلغم در آن پخته شده براي درمان گلودرد و التهاب‌هاي مجاري تنفسي توصيه شده است.

با توجه به اين كه عصاره‌ي شلغم پخته قند و چربي خون را افزايش مي‌دهد، ممکن است HDL را كاهش و كلسترول بتواند داروي مناسبي براي كاهش قند و چربي خون در افراد ديابتي بوده و خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي عروقي را كاهش دهد.

تهیه برگه شلغم به صورت تجاري در ایران چندان معمول نمی‌باشد ولی در برخی کشورها مانند چین و نیوزیلند تولید تجاري این محصول مرسوم است و می‌توان برای صادرات گزینه مناسبی باشد.

 

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

Amouoghli-Tabrizi Bahram, Mohajeri Dariush. Protective effect of turnip root ethanolic extract on early diabetic nephropathy in the rats. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences, Journal of Zahedan University of Medical Sciences (Tabib-e-shargh) 2011; 13: 13-9. [Farsi]

Bnouham M, Ziyyat A, Mekhfi H, Tahri A, Legssyer A. Medicinal Plants with Potential Antidiabetic activity. A review of ten years of Herbalmedicine Research (1990-2000). Journal International of Diabetes and Metabolism 2000; 14: 1-25.

Cartea ME, Francisco M, Soengas P, Velasco P. Phenolic compounds in Brassica vegetables. Molecules 2010; 16: 251-80.

Chung, I.M., Rekha, K., Rajakumar, G., and Thiruvengadam, M. 2016. Production of glucosinolates, phenolic compounds and associated gene expression profiles of hairy root cultures in turnip (Brassica rapa ssp.rapa).3 Biotech, 6, 175-191.

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). 2011. FAOSTAT. Available from:

Franciscoa, M., Morenob, D.A., Carteaa, M.E., Ferreres, F., García-Viguera, C., and Velasco, P. 2009. Simultaneous identification of glucosinolates and phenolic compounds in a representative collection of vegetable Brassica rapa. J Chromatogr A, 1216: 6611-6619.

http://faostat.fao.org. Accessed 1 September 2013.

Jain RC, Vyas CR. Garlic in alloxan-induced diabetic rabbits. Am J Clin Nutr 1975; 28: 684-5.

Matsui T, Ueda T, Oki T, Sugita K, Terahara N, Matsumoto K. alpha-Glucosidase inhibitory action of natural acylated anthocyanins. 1. Survey of natural pigments with potent inhibitory activity. J Agric Food Chem 2001; 49: 1948-51.

Rafatulla S, Yahya M, Mossa J, Galal A, Tahir K. Preliminary Phytochemical and Hepatoprotective Studies on Turnip Brassica rapa L. International Journal of Pharmacology 2006; 2: 670-3.

Rafatulla S, Yahya M, Mossa J, Galal A, Tahir K. Preliminary Phytochemical and Hepatoprotective Studies on Turnip Brassica rapa L. International Journal of Pharmacology 2006; 2: 670-3.

Rajic, T., and Ristic, A. 2016. Antioxidants: Role OnHealth And Prevention.In: B. Caballero, P. Finglas, & F. Toldrá (Eds.), The Encyclopedia of Food and Health,Academic Press,pp:4006.

Romani A, Vignolini P, Isolani L, Ieri F, Heimler D. HPLC- DAD/ MS characterization of flavonoids and hydrocinnamic derivatives in turnip top (Brassica rapa L. Subsp. Sylvestris L.). J Agric Food Chem 2006; 54: 1342-6.

Sasaki K, Takahashi T. A flavonoid from Brassica rapa flower as the UV-absorbing nectar guide. Phytochemistry 2002; 61: 339-43.

Sasaki, K and Takahashi, T. 2002. A flavonoid from Brassica rapa flower as the UV-absorbing nectar guide. Phytochem. 61(3): 339-343.

Sidonia M, Isaura O, Javier C, Inmaculada F. Quality Journal of Food Science and Technology 2010; 776-83.

Suslow, T. 2000. UC Davis Post Harvest Technology Research & Information Center Produce Facts- Apple: Golden Delicious. Department of Plant Sciences. University of California. Available from: http://postharvest.ucdavis.edu/Produce/ProduceFacts/Fruit/golden.shtml. Updated April 1, 2010.

Xia M, Hou M, Zhu H, Ma J, Tang Z, Wang Q, et al. Anthocyanins induce cholesterol efflux from mouse peritoneal macrophages: the role of the peroxisome proliferator- activated receptor {gamma}-liver X receptor {alpha}-ABCA1 pathway. J Biol Chem 2005; 280: 36792-801.

 

چای سبز آنتی اکسیدان طبیعی

مهدی جودی / / پوست, مو

چای سبز آنتي اكسيدان طبيعي

چاي واژه‌اي است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شده است. پیشینه مصرف چاي در ایران به سده هفدهم میلادي می‌رسد. استان‌هاي گیلان و مازندران مناطق سرسبزي هستند که بیشترین سطح زیر کشت چاي را در ایران دارا هستند. سطح زیر کشت چاي در ایران حدود 32 هزار هکتار در دو استان گیلان (٪90) و مازندران (٪10) است (ملکی و همکاران، 1392).چاي بعد از آب پر طرفدارترين نوشيدني در جهان مي‌باشد. چاي سبز حاوي كافئين، كاتچين، پليفنول، ويتامين B، C و E فلاونوييدها، گليكوپروتئين، فيبر، ليپيد و كارتنوئيدهاست (Yang et al., 2007). چای به 3 دسته چاي سياه (تخمير شده)، چاي اولونگ (نيمه تخميري) و چاي سبز (تخمير نشده) تقسيم مي‌شود (Dalluge & Nelcon, 2000; Sharma et al., 2004). در سال‌های اخیر، چای سبز به دلیل خواص مفید آن از جمله خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی، جایگاه مناسبی در صنایع غذایی و دارویی به خود اختصاص داده است (Su et al., 2008; Zou et al., 2014).

 

گیاه شناسی:

نام فارسی: چای سبز

نام علمی: Camellia sinensis

خانواده: Theaaceae

نام انگلیسی: Green tea

 

اکسیدان و آنتی اکسیدان

واکنش‌هاي اکسایشی براي ادامه حیات لازم هستند اما گاهی می‌توانند مخرب باشند. گونه‌هاي اکسیژن فعال مانند پراکسید هیدروژن، اسید هیپوکلرو، رادیکال‌هاي آزاد مانند هیدروکسیل و سوپراکسید می‌توانند با چربی‌ها، پروتئین‌ها DNA و RNA واکنش داده و آنها را تخریب نمایند (Fang et al., 2002). هر ماده اي که در مقادیر کم نسبت به سوبستراي اکسید شونده به شکل معنی داري اکسیداسیون سوبسترا را به تأخیر انداخته یا مانع آن شود آنتی اکسیدان است (Halliwell & Gutteridge, 1990). استفاده از آنتی اکسیدان هاي سنتزي به دلیل اثرات سمی و سرطان زایی محدود شده است؛ از این رو تمایل به یافتن آنتی اکسیدان‌هاي طبیعی عاري از اثرات زیان بار رو به افزایش است (Sheng et al., 2011).

 

ترکیبات فیتو شیمی

مهمترين فلاونوئيد موجود در چاي فلاونول يا به طور دقيقتر كاتچين‌ها مي‌باشند (Wiseman et al., 1997). پلی فنول‌هاي چاي آنتی‌اکسیدان‌هاي طبیعی بوده، مسئول خصوصیات ضد سرطانی، ضد جهش زایی و محافظتی چاي در مقابل بیماری‌هاي قلبی عروقی می‌باشند (Tijburg et al., 1997). علاوه بر اثرات مستقيم آنتي اكسيداني كاتچين‌ها، آنها مي‌توانند به طور غير مستقيم، آنتي اكسيدان‌هاي آندروژني بدن را افزايش دهند. موش‌هايي كه عصاره چاي سبز دريافت كرده‌اند افزايش سطوح آنتي‌اكسيدان‌هاي دروني، از قبيل گلوتاتيون پراكسيداز، ردوكتاز و سوپر اكسيد دسموتاز (SOD) و كاتالاز را نشان داده‌اند (Nelson & Sharpless, 2006).

مواد متشکله برگ چاي عبارتند از مواد سلولزي، مواد صمغی، دکسترین، پکتین، چربی، نشاسته، قند، اسید گالیک، اسید اگزالیک، کوئرستین، پروتئین، مواد معدنی، تانن، کافئین یا تئین، ترکیبات معطر و دیاستازها. برگهاي سبز چاي حاوي 10 تا 30٪ (بر مبناي وزن خشک) ترکیبات پلی فنولیکی شامل کاتکین‌ها، فلاوونول‌ها، فلاوانون‌ها، اسیدهاي فنولیکی و گلیکوزیدها هستند (Pan et al., 2003). پلی‌فنل‌هاي موجود در آن به دلیل وجود گروه هیدروکسیل داراي خاصیت به دام اندازي رادیکال آزاد هستند (Foster, 2002). سه گروه عمده پلی‌فنلی در چاي وجود دارد: کاتچین‌ها، تئافلاوین‌ها و تئاروبیگن‌ها. كاتچين‌ها كه پلي‌فنل‌هاي درون برگ چاي مي‌باشند باعث تلخي و گسي در طعم چاي مي‌شوند پس هر چه مقدار آنها بيشتر باشد اين طعم بيشتر احساس مي‌شود مانند تلخي و گسي در چاي سبز در مقايسه با چاي سياه.

 

خواص درمانی

بررسي هاي به عمل آمده درخصوص اثرات اين گياه حاكي است كه مصرف خوراكي و موضعي عصاره گياه سبب محافظت پوست در مقابل آسيب‌هاي ناشي از اشعه ماوراي بنفش مي‌گردد (Katiyar & Elmets, 2001). مطالعات نشان داد، چاي سبز موجب تسریع روند التیام زخم‌هاي سوختگی و جراحی در موش‌هاي صحرایی می‌شود و این اثرات به خواص آنتی‌اکسیدانی ترکیبات چاي سبز نسبت داده شد (Asadi et al., 2011). مشخص شده است، مصرف کاتچین‌هاي چاي سبز موجب کاهش وزن می‌شود و خطر بروز بیماري‌هاي قلبی- عروقی و دیابت را کاهش می‌دهد. همچنین با بهبود سطح سرمی پروفایل قندي و لیپیدي، نقش مهمی در کاهش عوارض مبتلایان به سندرم متابولیک دارد (Thieleckea & Boschmann, 2009). مصرف چاي سبز احتمالاً در نکروز کبدي ناشی از استامینوفن نقش محافظتی دارد و سطح سرمی آلانین‌ترانسفراز و آسپارتات‌ترانسفراز را در موش‌هاي صحرایی مدل مسمومیت حاد کبدي ناشی از استامینوفن، کاهش می‌دهد (Sadat Khorsandi et al., 2010).

ترکیبات پلی فنلی (کاتچین) در چای سبز بیشتر از چای سیاه (چای سبز اکسید شده) می‌باشد. اثرات سلامت بخش چای سبز عبارتند از: کاهش خطرات بیماری‌های قلبی عروقی، کاهش بروز بعضی از سرطان‌ها، ضدفشار خون، کنترل وزن بدن به علت کاهش اشتها، خاصیت پری‌بیوتیکی، ضدمیکروبی و ضدویروسی، محافظت در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید، افزایش تراکم استخوان و تأثیر مثبت بر عملکرد سیستم عصبی می‌باشد (Donsì et al., 2011). كاتچين‌ها آنتي‌اكسيدان‌اند و داراي اثرات مفيدي در بدن مي‌باشند. كاتچين، اپي‌كاتچين (EC)، اپي‌گالوكاتچين (EGC)، اپي‌كاتچين گالات (ECG)، اپي‌گالوكاتچين گالات (EGCG) و گالوكاتچين گالات (GCG) شش كاتچين موجود در چاي هستند. كاتچين‌ها 25 تا 35 درصد از وزن خشك چاي سبز را در بر مي‌گيرند (Sutherland & Rahman, 2006). به خوبي ثابت شده است كه كاتچين داراي خواص مهار كننده راديكال‌هاي آزاد بوده و به عنوان آنتي اكسيدان بيولوژيك عمل مي‌كند. كاتچين مي‌تواند سوپراكسيد و راديكال هيدروكسيل را مهار كند (Ruch et al., 1989; Zhao et al., 2001).

 

نتیجه‌گیری:

اپي‌گالوكاتچين گالات به عنوان فعال‌ترین کاتچین در چای سبز به دلیل دارا بودن خواص ضد سرطانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تحقیقات مختلف در حال بررسی می‌باشد. پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز، با دادن اتم هیدروژن، توانایی غیرفعال کردن رادیکال‌های آزاد، مختل کردن واکنش‌های زنجیره اکسیداسیون را داشته و کاهش اثرات مخرب اکسیداسیون دارند عصاره چاي سبز را با به عنوان يك آنتي اكسيدان طبيعي موثر براي مواد حساس به اكسيداسيون در صنایع آرایشی بهداشتی پيشنهاد نمود همچنین با داشتن متابولیت‌های ثانویه منحصر به فرد جهت بالا رفتن کیفیت محصولات آرایشی بهداشتی استفاده گردد.

 

 

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ملکی گیسو، بامیار المیرا، محمدزاده میلانی جعفر. 1392. محتواي فنولیک و فعالیت آنتی‌اکسیدانی (روش FRAP) شش نوع چاي ایرانی. نشریه‌ي نوآوري درعلوم و فناوري غذایی، سال ششم، شماره ي چهارم.

 

Asadi S, Zamiri A, Ezzati S, Parsaei P, Rafieian M, Shirzad H. Effect of alcoholic extract of green tea (Camellia sinensis) on the healing process in surgical and burn wounds in rats. J Birjand Univ Med Sci. 2011; 18(1): 1-9. [Persian]

Dalluge, J. J. & Nelson, B. C. (2000). Determination of tea catechins, Journal of Chromatography A, 881, 411– 424.

Fang, Y.Z., Yang, S., and Wu G.Y. 2002. Free radicals, antioxidants and nutrition. Nutrition. 18, 872-879.

Foster, S. 2002. Green Tea (Camellia sinensis). Alternative Medicine Review Monographs. 200.

Halliwell, B., and Gutteridge, J.M. 1990. Role of free radicals and catalytic metal ions in human disease: an overview. In Method in Enzymology, Packer L and Glazer AN, Academic Press, New York, NY. 186, 1-85.

Katiyar SK, Elmets CA. Green tea polyphenolic antioxidants and skin photoprotection. Int. J. Oncol. 2001; 18: 1307-1313.

Nelson BC, Sharpless KE. Quantification of the predominantmonomeric catechins in baking chocolate standard reference materialby LC/APCIMS. J Agric Food Chem 2003, 51(3): 531–7.

Pan, X., Niu, G. and Liu, H. 2003. Microwaveassisted extraction of tea polyphenols and tea caffeine from green tea leaves. Chemical Engineering and Processing, 42: 129-133.

Ruch RJ, Cheng SJ, Klaunig JE. Prevention of cytotoxicity andinhibition of intercellular communication by antioxidant catechins isolated from Chinese green tea. Carcinogenesis 1989; 10(6): 1003–8.

Sadat Khorsandi L, Javadnia F, Ourazizadeh M, Abd Elahi M. Effect of green tea (Camellia sinensis L.) extract on acetaminophen induced acute hepatotoxicity in mice. Iran J Med Aromatic Plants. 2010; 26(1): 22-9. [Persian]

Sharma, V., Gulati, A. & Ravindranath, S. D. (2004). Extractability of tea catechins as a function of manufacture procedure and temperature of infusion, Food Chemistry, 93, 141–148.

Sheng, Z.W., Ma, W.H., Gao, J.H., Bi, Y., Zhang, W.M., Duo, H.T., and Jin, Z.Q. 2011. Antioxidant properties of banana flower of two cultivars in China using 2, 2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH,) reducing power, 2,2’-azinobis- (3-ethylbenzthiazoline-6-sulphonate (ABTS) and inhibition of lipid peroxidation assays. African Journal of Biotechnology. 10(21), 4470-4477.

Su, P., Henriksson, A., Nilsson, C. and Mitchell, H. (2008). Synergistic effect of green tea extract and probiotics on the pathogenic bacteria, Staphylococcus aureus and Streptococcus pyogenes. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 24: 1837-1842.

Sutherland BA, Rahman RM, Appleton I. Mechanism of action green tea catechin, with focus on ischemia-induced neurodegeneration. J Nutr Biochem 2006; 17(5): 291-306.

Thieleckea F, Boschmann M. The potential role of green tea catechins in the prevention of the metabolic syndrome – A review. Phytochemistry. 2009; 70(1): 11-24.

Tijburg, L.B.M., Mattern, T., Folts, J.D., Weisgerber, U.M. and Katan, M.B. 1997. Tea flavanoids and cardiovascular diseases: a review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 37: 771-785.

Wiseman SA, Balentine DA, Frei B. Antioxidants in tea. Crit Rev Food Sci Nutr 1997; 37(8): 705-18.

Yang Cs, Lamber JD, Jihyeung J, Gang Lu, Sang S. Tea and cancer prevention , Molecular mechanism and human relevance. Toxicol Appl Pharmacol 2007; 224(3): 265-73.

Zhao B, Guo Q, Xin W. Free radical scavenging by green tea polyphenols. Methods Enzymolol 2001; 335: 217–31.

Zou, L.q., Liu, W., Liu, W., Liang, R., Li, T., Liu, C., et al. (2014). Characterization and bioavailability of tea polyphenol nanoliposome prepared by combining an ethanol injection method with dynamic high-pressure microfluidization. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 62: 934-941.

 

 

خواص جو در طب نوین

مهدی جودی / / پوست, مو

جو

مقدمه:

مالت جو در داروسازي کاربرد وسیعی دارد زیرا ماده‌اي است که ضد اسکوربوت می‌باشد و در موارد کمی ویتامین C بدن خیلی مفید است و براي تهیه شیرهاي غلیظ مخلوط با مالت و تهیه غذاي اطفال و شیرینی‌ها کاربرد فراوان دارد و بعلاوه از جوانه جو جوشانده‌اي تهیه می‌شود به نام آب تور در جوانه جو آلکالوئیدي به نام هوردئین وجود دارد و سولفات هوردئین خاصیت ضدعفونی کننده روده دارد. از عصاره مالت جو نیز که از جوشاندن مالت در آب و غلیظ کردن مایع حاصل در حد عصاره به دست می‌آید در داروسازي و معالجه بیماري‌ها استفاده وسیعی به عمل می‌آید (ميرحيدر، 1389). به علت وجود پوسته و تركيبات شيميايي خاص، تغييرات مطلوبي طي جوانه‌زني پيدا كرده و داراي ويژگي‌هاي مطلوب‌تري نسبت به ساير غلات در زمينه مالت‌سازي است .جو بعد از گندم، برنج و ذرت چهارمين غله مهم است كه كشت آن به حدود ده هزار سال پيش باز مي‌گردد (Dendy, 2001).

مشخصات گیاه‌شناسی:

نام فارسی: جو، شعیر

نام علمی: Hordeum vulgare

خانواده: Gramineae

نام انگلیسی: Barley

جو گیاهی است یکساله که ارتفاع ساقه استوانه‌اي آن بسته به ارقام مختلفه از 100-40 سانتی‌متر فرق می‌کند. برگ‌ها سبز تیره متناوب باریک دراز و در موقع لمس کردن بخصوص در جهت بالا به پایین برگ خشونتی احساس می‌شود. میوه آن به شکل سنبل که داراي سنبله یا سنبله‌اي کوچک است و هر سه سنبلک در یک محفظه جاي دارد و در هر گرهی دو محفظه و در نتیجه به طور کلی در هر ردیف شش گل است. در بعضی ارقام هر شش گل تلقیح می‌شود و این ارقام داراي شش ردیف سنبلک می‌باشند، این ارقام را جوشش ردیفه می‌نامند. از نظر کاشت، جو به دو نوع تقسیم می‌شود جو بهاره و جو پاییزه. جو پاییزه در پاییز کاشته می‌شود و احتیاج به دیدن سرماي زمستانه دارد و طول زندگی آن بلندتر از جو بهاره است ولی به هرحال زودتر از جو بهاره برداشت می‌شود. جو بهاره در بهار کاشته می‌شود و احتیاج به دیدن سرماي زمستانه ندارد و بدون دیدن زمستان به دانه می‌نشیند. طول دوره زندگی آن کوتاهتر از جو زمستانه است ولی بعد از جو زمستانه برداشت می‌شود و در مناطقی که بارندگی و رطوبت بهار و تابستان کم است جو زمستانه ترجیح دارد، زیرا قبل از مواجه‌‌ی با فصل خشکی گیاه می‌رسد و برداشت می‌شود (ميرحيدر، 1389). بنابر آمار فائو بیشترين تولید جو در ايران مربوط به سال 2010 با حدود 3 میلیون و 500 هزار تن می‌باشد که سطح زير کشت در همین سال بیش از 1500 هزار هکتار بوده است و کشور ايران در سال‌های 2010 تا 2011 همواره مقام اول تا سوم را در میزان عملکرد، مقدار تولید و سطح زير کشت به گیاه جو در بین کشور های جنوب آسیا به خود اختصاص داده است (www.faostst.FAO.org).

 

ترکیبات شیمیایی:

از نظر ترکیبات شیمیایی و مواد مختلفه ارقام جو برحسب محل کاشت متفاوت هستند و مقدار مواد از یک رقم تا رقم دیگر کمی تغییر میکند (ميرحيدر، 1389).

جو همچنین داراي مقدار زیادي پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي می‌باشد. در سال‌هاي اخیر توجه زیادي به اثرات منفی پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي بر ارزش غذایی دانه غلات شده است. مقدار پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي در غلات مختلف، متفاوت است. در ذرت و سورگوم، مقدار این ترکیبات بسیار کمتر است ولی جو، گندم، چاودار و تریتیکاله مقادیر قابل توجه‌ی از این ترکیبات را دارا هستند (Bedford & Classen, 1992;Choct, 1992).

پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي محلول با غشاء گلیکوکالیکس لایه مخاطی روده واکنش داده و باعث افزایش ضخامت لایه مخاطی شده و در نتیجه سبب. کاهش میزان جذب مواد مغذي در روده می‌شوند (Choct, 1997).

 

جدول 1: میزان برخی عناصر معدنی درقسمت‌های هوائی چندگونه گیاه (درصد در ماد ه خشک)

مالت

در فرآيند مالت سازي به خاطر افزايش فعاليت آنزيم‌ها، تجزيه ساختار ديواره سلول، نرم شدن دانه، ايجاد عطر، طعم و رنگ مطلوب و توليد قندهاي احياء منجر به افزايش دسترسي به مواد مغذي دانه و قابليت استفاده آن مي‌شود (Rimsten, 2003).

عصاره مالت جو به طور متوسط داراي مقدار زیادي مالتوز (حدود 60 درصد)، 10 ساکاروز درصد 21 درصد دکسترین و سایر مواد معدنی است و براي ازدیاد ترشح شیر مفید است و داراي ویتامینهاي 1B و 2B می‌باشد. بررسی شیمیایی و تجزیه دیگري نشان می‌دهد که در هریک صد گرم عصاره خشک مالت جو مواد زیر موجود است: آب 3 گرم، انرژي 367 کالري، پروتئین 6 گرم، مواد هیدرات‌هاي کربن شامل قندها و نشاسته 89 گرم، خاکستر 6/1 گرم، کلسیم میلی‌گرم، فسفر 294 میلی‌گرم، نیاسین 8/9 میلی‌گرم، تیامین 36/0 میلی‌گرم و رایبوفلاوین 45/0 میلی‌گرم (ميرحيدر، 1389).

خواص جو در طب جدید:

جو از نظر طبیعت طبق نظر حکماي طب سنتی سرد و خشک است و مواد مغذي آن از گندم کمتر است ولی قابض و خشک کننده است. غلیان صفرا و خون را تسکین می‌دهد، عطش را فرو می‌نشاند و حدت تب‌هاي گرم و تب‌هاي سل را تقلیل می‌دهد. مضر مثانه است از این نظر باید با روغن و انیسون خورده شود.

اگر جو مقشر را بپزند به حدي که جوها شکفته و خوب پخته شود ولی آن را نمالند و آن را صاف کرده و سردش نمایند ماء الشعیر به دست می‌آید. ماء الشعیر سرد و تر است، مسکن حدت خون، صفرا، اخلاط سوخته و تب‌ها و امراض گرم می‌باشد. حرارت باطنی را تسکین می‌دهد و حرارت کبد و عطش مفرط را فرو می‌نشاند و براي سل، زخم‌هاي ریه، ذات‌الجنب، سردرد گرم و امثال این‌ها نافع است. زود هضم می‌شود، مولد خون صالح است و به اصطلاح خونساز می‌باشد ولی معده را سست می‌کند. براي آلات داخل شکم اشخاص سردمزاج مضر است و نفاخ، از این نظر باید با گل قند خورده شود و در مواردي که شکم بسته است و یبس می‌باشد خوردن ماء‌الشعیر جایز نیست و جمع بین ماء الشعیر سکنجبین نیز جایز نیست. اگر ماء الشعیر با نصف وزن جو آن، خشخاش کوبیده مخلوط و مانند حریره شود، براي سردرد گرم مفید است و با عناب، سپستان، انجیر و پرسیاوشان براي درد سینه و سرفه مجرب است (ميرحيدر، 1389). نتايج تحقيقات Newman در سال 2005 نشان مي‌دهد كه مصرف نان‌هاي حاوي آرد جو و بتاگلوكان در كنترل قند خون، كاهش ميزان كلسترول و چربي خون، كاهش بروز بيماري‌هاي قلبي عروقي و كاهش وزن افراد موثر مي‌باشد (Paulickova, 2005).

خواص درمانی در دیگر کشورها:

مالت جو کمک به هضم غذا می‌کند و مغذي است و سینه را نرم می‌کند و براي سقط جنین به کار می‌رود [هاو].

در چین قدیم جوانه‌هاي جو را در موارد سقط جنین به کار می‌بردند و به عنوان سقط کننده جنین می‌خوردند و به علاوه از آن به عنوان دارو براي ناراحتی‌هاي بعد از زایمان استفاده می‌کردند [استوارت] و براي معالجه سوءهاضمه تجویز می‌شده است. خوردن دانه جو تشنگی را فرومی‌نشاند. تب را برطرف می‌کند و به عنوان مقوي و تونیک عمل می‌کند و مالت در هضم غذاهاي نشاسته‌اي خیلی کمک می‌کند و براي کاهش ترشح شیر کاربرد دارد (ميرحيدر، 1389).

 

جو در طب سنتی

جو به طور کلی در طب سنتی به سه صورت مختلف استعمال می‌شود.

1- جو درست که دانه با سبوس روي آن باشد و فقط دنباله آن را کنده باشند.

2- جو مقشر یا پوست گرفته که عملا قسمتی از پوست آن گرفته شده است.

3- جو سفیدکرده که تمام پوست و سبوس آن را گرفته و به صورت جو سفید درآمده باشد که در اصطلاح به آن جو مرواریدي می‌گویند. جو درست معمولا براي تهیه غرغره‌ها به کار می‌رود و در سایر موارد از جو مقشر یا جو کاملا سفید شده استفاده می‌شود (ميرحيدر، 1389).

 

جو در قانون:

در اول سرد وخشك. خاصيت زداينده دارد. ماده غذاي‌اش كمتر از گندم است. آب جو از قاوت جو قوي‌تر است. آرد جو و قاوتش تندي و شدت اخلاط را كاهش دهد. آب جو شلت رقيق‌تر از جو معمولي است. هر نوع آب جو نافع است. آب جو را به گرمي به لكه‌هاي سياه مالند مفيد است. آن‌را در آب  مي‌پزند مانند سوپ مي‌شود و با زفت و رازيانه مخلوط مي كنند و بر ورم سفت مي‌گذارند ورم را نرم كند. در آب پخته جو يا جو و آب پرمايه‌اش (كشك‌الشعير) داروي ورم‌هاي گرم است. در سركه بسيار تند و پر مايه پزند و بر گري چركين گذارند شفا دهد. جو و سركه را ضماد كنند و بر نقرس گذارند مفيد است، و ريزش مواد ناجور را از مفاصل باز مي‌دارد. ْب جو داروي بيماري‌هاي سينه است. آب جو را با تخم رازيانه خورند شير پستان را فزوني دهد. آب جو براي معده خوب نيست. قاوت و آب‌پز قاوت جو قبوضيت دهد، كشك جو، بول را ريزش دهد. آب كشك گندم از آب كشك جو ادراري بيشتر است. آب جو سردي دهد و تب‌ها را رطوبت بخشد. بايد براي تب‌هاي گرم تنها آب جو ساده باشد. ليكن براي تب‌هاي سرد با كرفس و رازيانه خوب است. براي تب‌هاي بلغمي جو پخته را با انجير و عسل‌اب بخورند مفيد است.

 

جو در مخزن‌الادویه:

در آخر اول سرد و خشك. قليل الغذاتر از گندم با قوت جاليه و قابضه و مجففه و رادعه و مسكن غليان صفرا و خون و عطش و حدت و حميات حاره حاد و سل و دق، مصلح آن روغن‌ها و انيسون است. آب جو مقشر مطبوخ به حدي كه جوها شكفته و مهرا شوند و صاف كرده و سرد نموده و يا نيم گرم بياشامندكه ماء‌الشعير نامند سرد و تر و مسكن حدت دم و صفرا و اخلاط محترقه و حميات حاره حاده و امراض حاده و مسكن حرارت باطني و لهيب و حرارت جگرو عطش مفرط و دق و سل و قرحه ريه و صداع حار و امثال اين‌ها و  مدر و سريع الانحدار و مولد خون صالح و مرخي و معده رسب و مضر احشاي بارده و نفاخ و مصلح آن گلقند و هنگام بطن استعمال آن جايز نيست. شيره جو كه كشك‌الشعير نامند سرد مايل به خشكي و غليظ‌تر از ماء‌الشعير و جهت اسهال صفراوي و امزجه حاره و غرغره بدان جهت ورم گلو و درد آن و ضماد آرد آن رادع و محلل اورام صلبه و گشاينده دماميل حاره با سركه جهت اورام صفراويه و شري. با انجير يا ما‌ء‌العسل جهت تحليل اورام بلغمي و حار بغايت موثر. چون خميرآن‌را بگذارند تا ترش شود و در دوغ حل كنند و يك شب بگذارند پس بنوشند جهت تسكين غليان خون صفراوي ولهيبباطني و تشنگي مفرط و قي صفراوي و تب‌هاي حاره و اسهال صفراوي.

مضار: مبرودين و نفاخ، مصلح آن شكر و با نباتات خوردن و مصلح سويق آن مغسول نمودن و با شيريني خوردن است.

 

نتیجه‌گیری:

توجه: به طور کلی نظر کارشناسان این است که هرچه بیشتر آرد جو را تصفیه کنند یعنی بیشتر سبوس آن گرفته شود اثر شفابخشی آن کمتر می‌شود. بهترین راه این است که جو با سبوس کامل به صورت آرد یا بلغور جو مصرف شود. جو سفیدکرده که اغلب در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود داراي آثار شفابخشی کمتري بخصوص در رفع یبوست می‌باشد. ولی به هرحال جو پوست کنده و بدون سبوس نیز از نظر مبارزه با بیماری‌هاي قلبی تا حدودي مفید است. دانشمندان دانشگاه ویسکانسن توصیه می‌کنند براي اینکه از حداکثر خواص جو استفاده شود حتی الامکان آرد کامل آن تهیه و مصرف شود، یعنی سبوس آن هیچ گرفته نشود. زیرا ترکیبات ضد کلسترول جو بیشتر در پوسته خارجی یعنی در سبوس جو قرار دارد.

دانه غلات و محصولات فرعی آنها از مهم‌ترین منابع خوراکی تأمین کننده کربوهیدرات‌ها و در نتیجه انرژي در جیره طیور می‌باشند که می‌توانند بیش از نیمی از جیره را تشکیل دهند. دانه جو با توجه به مناسب بودن شرایط اقلیمی و وضع آب و خاك کشورمان جهت توسعه کشت آن یکی از مواد خوراکی است که می‌تواند در تغذیه طیور مورد استفاده قرار گیرد. جو داراي غلظت بالایی از نشاسته، پروتئین، ویتامین و دیگر ترکیبات تغذیه‌اي مهم می‌باشد که باعث می‌شود به عنوان یک ماده خوراکی مهم تغذیه‌اي تلقی شود (Golian, 1997).

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

 

Anonymous. (2010). Agriculture Database of FAO-STAT. Available on the http:// FAOSTAT. FAO. ORG.

Bedford, M.R. and H.L. Classen. 1992. Reduction of intestinal viscosity through manipulation of dietary rye and pentosanase concentration is effected through changes in the carbohydrate composition of the intestinal aqueous phase and results in improved growth rate and feed conversion efficiency in broiler chicks. Journal of Nutrition. 122: 560-569.

Choct, M. 1997. Feed non-starch polysaccharides: Chemical structure and nutritional significance. Feed Milling International. June issue. 13-26 pp.

Choct, M. and G. Annison. 1992. The inhibition of nutrient digestion by wheat pentosans. British Journal of Nutrition. 67: 123 -132.

Dendy DAV, Dobraszczyk BJ. Cereal and products: chemistry and technology. Aspen Publishers 2001. Inc. 423 p.

Golian, A. and M. Salar Moini. 1997. Nutrient Requirements of Poultry. Sazemen Eghtesadi Qusar. 193 pp. (In Persian)

Newman, C. W., Newman, A. S., Elizabeth, A., Webster. F. (2005), The future of barley. Cereal food world. 50: 5.

Rimsten L. Extractable cell-wall polysaccharides in cereals. With emphasis on β-glucan insteeped and Germination barley. Doctoral thesis, Department of food science Uppsala 2003. pp. 21–27, pp. 39.

Vaculova , k., Gabrovska, D., Prokes, J., Ouhrabkova, J., Hoke, K., houska, M., Rysova, J., Paulickova, I. (2005), Changesin Hulless Barley Nutritional Quality During Grain Processing and Utilization. International Congress Flour Bread.

 

آویشن و خواص ضد باکتریایی

مهدی جودی / / پوست, مو

آویشن

مقدمه:

آویشن داراي اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی قوي است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس آویشن است. مشخص شده است که اسانس آویشن داراي اثرات ضد اسپاسم، ضد سرفه و خلط آور است. پماد حاصل از آویشن براي درمان برخی بیماري‌هاي پوستی کاربرد دارد. شستن سر با محلول رقیق اسانس آویشن سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوي شدن غده‌هاي مو و در نتیجه جلوگیري از ریزش مو می‌شود (عمویی و همکاران، 1394). اسانس آویشن حاوي ترکیباتی مانند تیمول، کارواکرول و 1و 8 سینئول هست که خواص ضدمیکروبی اسانس کامل بیشتر از هر یک از ترکیبات آنهاست که این نشان دهنده سینرژیستی هر کدام از ترکیبات درون اسانس با یکدیگر می‌باشد (Aghel et al., 2007; Fu et al., 2007).

 

مشخصات گیاه‌شناسی:

نام فارسی: آویشن، حاشا و اوشن

نام علمی: Thymus vulgaris L.

خانواده: Lamiaceae

نام انگلیسی: Thyme

در ایران گونه‌هاي مختلفی از این گیاه از آویشن که به صورت گیاهی علفی است تا انواعی که به صورت درختچه هستند می‌روید، از جمله Thymus communis که در مزارع نیز کاشته می‌شود و Thymus serpyllium که سی‌سنبر یا سوسنبر است و در واقع گونه وحشی آویشن می‌باشد و همچنین گونه‌هايT .nummularia M .B  و T .fedischenkoi Ronn و چندین واریته از گونه T .Kotschyanus در مناطق مختلف ایران از جمله در ارتفاعات منجیل، در اراك، کردستان، کرمانشاه، دامنه‌هاي جنوبی البرز، آزادبر طالقان، توچال، دره کرج، آذربایجان، کرمان، شاهوارکوه در ارتفاعات 3700-2900 متر، اورامان کردستان، رودبار، نور، کجور، دره چهل دختر گرگان شناسایی شده است (ميرحيدر، 1389). آویشن ساختار بوته‌اي دارد و داراي ساقه مستقيم و علفي يا چوبي و پرشاخه به ارتفاع 10 تا 30 سانتي‌متر و در بعضي موارد تا 45 سانتي‌متر است. ساقه‌هاي منشعب اين گياه پوشيده از كرك‌هاي سفيد رنگ مي‌باشد (Burnie, 1995).

از نظر آب و هوا و خاك، آویشن، آب و هواي ملایم متمایل به گرم و خاک‌هاي با زهکشی رو به آفتاب را ترجیح می‌دهد. تکثیر آن با قلمه و یا با بذر صورت می‌گیرد و فواصل بوته‌ها در محل اصلی بین خطوط کاشت 1 متر و بین بوته‌ها 30 سانتیمتر مناسب است. و جین علف‌هاي هرز براي رشد آن ضروري است. قلمه آویشن از ریشه جوش‌هاي آن در اردیبهشت تهیه و کاشته می‌شود و اگر با بذر تکثیر می‌شود بین اسفند تا خرداد هر وقت می‌توان آن را کاشت. آزربه هرچند گیاهی است چندساله و دایمی ولی بهتر است مزرعه آن هر سه سال یکبار به کلی برداشت شده شخم خورده و کشت آن تجدید شود تا بوته‌هاي قوي، پربرگ شده و گل بدهد. گل‌هاي آزربه در اواخر خرداد و اوایل تیر ظاهر می‌شود و برداشت گیاه براي مصارف طبی و ادویه‌اي باید زمانی که شکوفه‌ها تازه 10 سانتی‌متر از سر بوته برداشت شود که بعدا آنها را ظاهر شده‌اند، انجام شود و شکوفه‌ها و برگها و ساقه‌هاي نازك آن تا حد 10-12 سانتی‌متر در سایه خشک کرده و نگه‌داري نمایند. در بعضی مناطق می‌توان در هر سال دو بار سرشاخه‌ها و برگها را چید و محصول برداشت نمود. به‌طور متوسط از مزارعی که خوب کاشته شده و مراقبت شود می‌توان 2-1 تن در هکتار محصول خشک برداشت نمود. گل آویشن خیلی معطر و به عنوان ادویه در آشپزخانه مصارف متعددي دارد (ميرحيدر، 1389).

 

 

 

ترکیبات شیمیایی:

اسانس آويشن مايعي است زرد يا قهوه‌اي مايل به قرمز تيره با بوي مطبوع قوي و طعم تند و پايدار و خنك كننده، كه از تقطير برگ‌ها و سرشاخه‌هاي گل‌دار Thymus vulgaris L. استخراج مي شود (مومني و همکاران، 1370).

 

 

از تقطیر برگ‌هاي گیاه در حدود یک درصد روغن تیمول به دست می‌آید. تیمول یک فنل متبلور سفیدرنگی است که داراي خاصیت ضد عفونی قوي و قارچکشی است و در عطرسازي مصرف دارد (ميرحيدر، 1389). تانن‌ها، ساپونین‌ها، گلیکوزیدها و اسانس‌ها مهم‌ترین اجزاي تشکیل دهنده‌ي عصاره‌ي آویشن هستند. تیمول، کارواکرول، پاراسیمول، لینالول و سینئول اجزاي اصلی تشکیل دهنده‌ي اسانس آویشن هستند (Cross et al., 2002). Grigore و همکاران در سال 2010 گزارش کردند که ظرفیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ي آویشن معادل اسید آُسکوربیک است. توانایی آنتی‌اکسیدانی روغن‌هاي ضروري آویشن به ترکیبات فنولی تیمول، کارواکرول و تیموهیدروکینون نسبت داده می‌شود (Cuppett & Hall, 1998).

 

 

 

واص آویشن در طب جدید:

روغن تیمول یا تیمن که در ترکیب اسانس گیاه وجود دارد، منشأ اصلی خواص ضدعفونی کننده آویشن می‌باشد، از طریق مخاط جذب می‌شود و از راه ادرار دفع می‌شود و رنگ ادرار را تیره یا سیاه می‌سازد. خاصیت ضد میکرب و ضد قارچ و ضد انگل تیمول در طب جدید نیز مورد توجه است و به دلیل وجود تیمول در گیاه آویشن از جوشانده آن براي ضد عفونی کردن و پانسمان و شست وشوي زخم‌ها به نحو مؤثري استفاده می‌شود. در داروسازي براي تهیه محلول‌هاي غرغره ضد عفونی حلق و قطره‌هاي ضد سرفه و در دندانپزشکی براي تهیه محلول‌هاي شستوشوي دهان کاربرد دارد. در تجارت دارویی به عنوان قارچکش معروف است. در بیماری‌هاي قارچی به علت اثر زیادي که در بیماري اکتینومیکوزیس دارد، یک درصد محلول تیمول را روي پوست و محل زخم می‌مالند و ممکن است به جاي تیمول روزي سه مرتبه از 60 درصد جوشانده گیاه آویشن یا حاشا استفاده شود (ميرحيدر، 1389).

آويشن به عنوان گياه دارويي مورد استفاده در طب سنتي و نيز گياه دارويي مؤثر در فارماكوپه‌هاي معتبر جهان به ثبت رسيده است. اين گياه سرشار از تانن‌هاي نعناعيان، پلي متوكسي فلاوون‌ها، تري ترپن‌ها و پلي ساكاريدها مي‌باشد. مهم‌ترين تركيبات موجود در اسانس آويشن‌ها تيمول و كارواكرول هستند. اين‌ها دو ترپنوييد هستند كه تنها در تعداد محدودي از گونه‌هاي گياهي از جمله آويشن‌ها وجود دارند. اسانس آويشن، آنتي بيوتيك بسيار قوي است. پلي متوكسي فلاوون‌ها و مونوترپن‌هاي موجود در اين گياه نيز داراي اثرات ضدتشنجي، ضدالتهاب و ضدسرفه هستند (Mozaffarian, 2013). اين گياه طبق نظرات كنگاره كميسيون دارويي آلمان داراي وضعيت مثبت درماني است و در تك نگاره كميسيون متخصصين گياهان دارويي اروپا و كميسيون سازمان بهداشت جهاني داراي رتبه نخست درماني است (Van Wyk & Wink, 2004).

اين گياه عمدتاً براي درمان ناراحتي‌هاي معده، سرماخوردگي، سرفه و التهاب دستگاه تنفسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كاربرد موضعي اين دارو براي درمان التهاب‌هاي مخاطي دهان و گلو و نيز زخم‌هاي كوچك بسيار مفيد است. در مواردي كه زكام برونشيتي و خارش پوست وجود دارد مي‌توان روغن آويشن را در آب استحمام به كار برد. مصرف چاي حاصل از 4-1 گرم گياه براي چند بار در روز به عنوان خلط‌آور و قبل از غذا يا در طي مدت غذا خوردن براي تقويت معده توصيه شده است. گياه آويشن و عصاره آن، اسانس روغني و يا تيمول جداسازي شده از آويشن در بسياري از تركيبات دارويي كه به صورت تجاري و به شكل چاي‌هاي سرفه، قطره‌هاي سرفه، دهان شويه‌ها و مرهم‌هاي ضدعفوني كننده تهيه مي‌شوند وجود دارند (Bekhradi & Khayat Kashani, 2006).

 

خواص درمانی در دیگر کشورها:

از نظر تاریخی و قدمت شناخت: حاشا یا آویشن گیاهی است که بخصوص به عنوان ادویه معطر از زمان‌هاي قدیم مورد توجه بشر بوده و در عهد باستان در جوامع پیشرفته آن روز به عنوان بخورهاي معطر و تصفیه کننده بخصوص در معابد به کار می‌رفته است. برگ‌هاي آویشن سمبول شجاعت و تهور و رشادت بوده است. در یونان قدیم یعنی در روزگاران قبل از میلاد مسیح مرسوم بوده است اگر می‌خواسته‌اند شجاعت و رشادت مردي را تحسین کنند و از او تعریف نمایند می‌گفته‌اند که او عطر حاشا دارد و بوي آویشن می‌دهد. در اساطیر کهن مسیحیان آمده است که در علوفه‌اي که براي تشک در رختخواب مریم عذرا و حضرت مسیح کودك به کار می‌رفته گیاه و علف معطر آویشن نیز وجود داشته است. سربازان رومی رسم داشتند براي افزایش شجاعت و تهور در آب آویشن حمام کنند. رسم شناخت آویشن به عنوان سمبل شجاعت قرن‌ها در جوامع بشري حاکم بوده است به طوري که حتی در قرون وسطی در دوران شوالیه‌ها نیز هروقت زن‌هاي زیباي اروپا قصد تحسین معشوقه‌اي شوالیه خود را به عنوان مرد شجاع داشتند روبان‌هاي زیبایی که روي آن شکل گیاه آویشن برودري می‌شده به آنها هدیه می‌داده‌اند (ميرحيدر، 1389).

آویشن در قانون:

گرم و خشک تا به سوم می‌رسد. گدازنده و قطع کننده است و خون لخته شده را هم پارچه پارچه می‌نماید. و تا آن اندازه گرمی دارد که لرزش زمستانی را از بین می‌برد. زگیل‌ها را می‌گدازد. ضمادش با سرکه داروی ورم‌های تازه بلغمی است. تناول آن در علاج ناتوانی پی‌ها خوب است. نوشیدنش دردهای انتهای دندخ را از بین می‌برد. بنا به گفته دیسقوریدوس اگر آویشن را با غذا همراه کنند قوت نظر را نگه دارد و کم سویی را از بین می‌برد. سینه و شش را می‌پالاید و در خون برآوردن کمک کند. آب‌پز آن مسکن درد انتهای دنده‌هاست بشرطی که با عسل باشد و بلیسد. و از قوت خشکننده‌ای که دارد خون برآوردن را باز دارد. در هضم مددکار است. شربت آن سوء هاضمه را از بین می‌برد و کسانی که کم اشتها هستند را به اشتها می‌آیند. بول و حیض را راه اندازد. کرم را بیرون راند. تناول دو درهم تا چهار درهم بلغم را بدون هیچ آزاری بیرون دهد و اسهالش کافی و مفید است.

 

آویشن در مخزن‌الادویه:

حاشا: گرم و خشک. مسخن قوی مدر بول و حیض و عرق و شیر و مخرج جنین و مشیمیه و مفتح سده احشا و منقی سینه و شش و سرفه و تقویت معده و کبد و طحال و تحلیل خون منجمد و تریاق سموم بارده حیوانیه  و نباتیه و حابث نفس‌الدم و مقطع و مسهل بلغم و مخرج اقسام کرم معده و شکوفه خالص آن مسهل سودا و قایم مقام افتیمون و با نمک طعام و سرکه باعث زیادتی تلطیف و تقطیع آنست. چون دو مثقال آن را با عسل بسرشند و با آب  گرم بیاشامند جهت فالج و لقوه و نسیان و صرع و کزاز و تقویت گرده و باه و رفع درد دهن و حلق و نفث بلاغم و تفتیح قولنج نافع و چون قدر قلیلی در طعام داخل کنند مانند سبزی‌ها بخورند ضعف چشم را نافع بود. قوت باصره را نگهدارد و ضعف معده و جگر حادث از اخلاط فاسده را زایل کند. اعانت بر هضم غذا نماید و آشامیدن طبیخ آن با عسل اسهال نفث بلغم و فضول مجتمعه در سینه و سرفه و ضیق النفس و ضماد آن با سرکه جهت تحلیل اورام بلغمیه تازه و تحلیل خون منجمد در اعضاء. چون نزد مصروع در حین صرع حاشا را بسوزانند که دود آن به مشام اورسد اگر به افاقه آید علامت برءآنست مضر ریه، مصلح آن نعناع است.

 

داروهای تولید شده از آویشن:

در علم آروماتراپی (رایحه درمانی یا عطردرمانی) از اسانس آویشن استفاده می‌شود. داروهاي گیاهی زیر از گیاه آویشن هستند که در بازار موجود می‌باشند که عبارتند از:

1- شربت توسیان، ضد سرفه و خلط آور، محصول شرکت گل دارو

2- قطره توسیون، ضد سرفه و خلط آور، محصول شرکت باریج اسانس

3- قطره توسیگل، ضد سرفه و خلط آور، محصول شرکت گل دارو

4- قطره تیم آرتا، ضد سرفه و خلط آور، محصول شرکت ایران داروك

5- شربت و قرص تیمکس، ضد سرفه و خلط آور، محصول شرکت ایران داروك

6- محلول دهان شویه پرسیکا، محصول شرکت پورسینا (عمویی و همکاران، 1394).

توجه: با توجه به سمّی بودن ماده تیمول در مصرف و خوردن آویشن و ترکیبات آن باید رعایت دستورات را نمود و از اسراف در مصرف آن خودداري شود. اسراف در مصرف حاشا و تیمول ممکن است باعث اسهال و غثیان و استفراغ شود و یا ممکن است در اثر تحریک کلیه‌ها موجب بروز آلبومین در ادرار گردد. مصرف بی‌رویه حاشا ممکن است عضلات قلب را ضعیف نماید و همچنین اسراف در مصرف آن ممکن است ایجاد سرگیجه و بروز صداهایی در گوش کند (ميرحيدر، 1389). در کشور ایران دو جنس آویشن با نام‌های Thymus spp. با نام‌ آویشن کوهی و ديگر نام‌ها و Zataria multiflora با نام فارسی آویشن شیرازی به فروش می‌رسد که از لحاظ عملکرد و خواص در برخی موارد شبیه هم هستند ولی در مجموع نیاز به تحقیقات بیشتری حهت بررسی این موضوع وجود دارد.

 

نتیجه‌گیری:

با ساخت داروي مناسب با منشاء گیاهی همچون آویشن و عوارض کمتر دارویی می‌توان به درمان عفونت‌هاي استافیلوکوکی امیدوار بود. اسانس آویشن علاوه بر دارا بودن اثرات ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی گسترده، داراي مصارف خوراکی نیز هستند که نشان دهنده کم بودن اثرات جانبی مصرف آن نسبت به سایر ترکیبات است. با توجه به مطالب ارائه شده از آویشن می‌توان در طیف وسیعی از بیماری‌ها و حتی تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار گیرد که نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

نویسنده

محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

عمویی علی محمد، نظریان حسن و کاملی مریم. 1394. بسته کارآفرينی توليد آويشن. اسرارعلم.

مومني تاج خانم، شاهرخي نوبهار. اسانس‌هاي گياهي و اثرات درماني آنها. انتشارت. دانشگاه تهران. 1370.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

 

Aghel N, Moghimipour E, Ameri A. Characterization of an antidermatophyte cream from Zataria multiflora boiss. Iranian J Pharm Sci 2007;3:77–84.

Bekhradi R and Khayat Kashani M. Therapeutic application of essential oils. Morsal. Kashan. 2006, pp: 73 – 5.

Burnie D. Wild flowers of mediterranean. Dorling Kinderseley. 1995. p. 320.

Cross, D.E.; Acamovic, T.; Deans, S.G. and McDevitt, R.M. (2002). The effects of dietary inclusion of herbs and their volatile oils on the performance of growing chickens. British Poultry Science, 43: 33- 35.

Cuppett, S.L. and  Hall, C.A. (1998). Antioxidant activity of the Labiatae. Advances in Food and  Nutrition Research, 42: 245-271.

Fu Y, Zu Y, Chen L, Shi X, Wang Z, Sun S and et al. Antimicrobial activity of clove and rosemary essential oils alone and in combination .Phytother Res 2007; 21:989–994.

Grigore, A.; Paraschiv, I.; Colceru-Mihul, S.; Bubueanu, C.; Draghici, E. and Ichim, M. (2010). Chemical composition and antioxidant activity of Thymus vulgaris L. volatile oil obtained by two different methods. Romanian Biotechnological Letters, 15: 5436-5442.

Mozaffarian V. Indentification of medicinal and aromatic plants of iran. Farhang moaser. Tehran. 2013, pp: 579 – 89.

Van Wyk B-E and Wink M. Medicinal plants of the world: an illustrated scientific guide to important medicinal plants and their uses. Timber Press. 2004.

 

نعنا شهرتی جهانی در طب

مهدی جودی / / پوست, مو

نعنا فلفلی

مقدمه:

نعنا فلفلی یکی از پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی است که مقدار مصرف سالانه اسانس آن در جهان به حدود 7000 تن می‌رسد. گیاه نعنا فلفلی از مشهورترین دورگه‌هاي تیره نعنا است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد فراوانی دارد (عمویی و همکاران، 1393). از جمله خواصي كه به گونه‌هاي مختلف نعنا نسبت داده‌اند شامل: ضد باكتريايي، ضد خارش، ضد تورم، ضد نفخ، مسكن، درمان ناراحتي هاي معده، محرك، ضد تهوع، درمان تب، سردرد، سرماخوردگي، درمان ناراحتي‌هاي كبدي، خنثي كننده راديكال‌هاي آزاد و … مي‌باشد. همچنين از رايحه دلپذير آن در صنايع عطرسازي، آرايشي (ساخت صابون، شامپو، كرم و غيره) و ساير فراورده‌هاي اقتصادي استفاده مي‌شود. استفاده از اسانس آن در صنايع بهداشت دهان و دندان باعث افزايش بازارپسندي محصولات مي‌گردد (Karray-Bouraouia et هal., 2009; Abbaszadeh et al., 2009). طعم تند برگ‌های آن سبب شهرت این گیاه به نام نعنا فلفلی شده است بيشترين مصرف نعنا فلفلي به منظور تهيه اسانس است. اين گياه داراي خواص دارويي و دارای مصرف فراواني از جمله در داروهاي ضدنفخ، ضدباكتري، محلول‌هاي دهان‌شويه، و نيز در صنايع غذايي، بهداشتي، آرايشي و نوشابه‌سازي مي‌باشد. از اين گياه درتركیب داروهاي گياهي توليد شده در كشور از جمله آلتادين، ماسومنت، قطره نعنا، منتاوآل كيوم استفاده شده است. برگ‌ها و سرشاخه‌های گل‌دار دارای 1 تا 2 درصد اسانس، تانن، فلاونویید، کولین و یک ماده تلخ هستند. اسانس نعنا فلفلی دارای بیش از 20 نوع ترکیب شیمیایی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: منتول (40 تا 60 درصد)، منتوفوران، منتون، پیپریتون، پولگون، سینئولو و غیره (عمویی و همکاران، 1393).

 

مشخصات گیاه‌شناسی:

نام فارسی: نعنا فلفلی

نام علمی: Mentha piperita L.

خانواده: Lamiaceae

نام انگلیسی: Peppermint

این تیره یکی از تیره‌هاي بزرگ گیاهان گل‌دار است که از پراکنش جهانی برخوردار می باشد و در حدود 200 جنس و 2000 تا 5000 گونه از بوته‌هاي معطر تا درختچه‌هاي کوتاه را شامل می‌شود (Hedge, 1982). شایان ذکر است که تا کنون حدود 34 گونه نعنا در جهان شناسایی شده که نزدیک به نیمی از این گونه ها در ایران رویش دارند. جنس Mentha از نظر تاکسونومی پیچیده بوده و تغییرپذیري ژنوتیپی و فنوتیپی در آن بالا است و اغلب گونه‌هاي آن داراي پتانسیل دو رگه‌گیري با یکدیگر هستند (Halliday and Beadle, 1972). نعنا دارای گونه‌های مختلف از جمله M piperata، M viridis، M spicata، M aquatica، M arvensis و غیره می‌باشد (ميرحيدر، 1389). نعنا فلفلی از مشهورترین دورگه‌هاي این جنس است که حاصل تلاقی گونه‌هاي M. aqutica x M. spicata می‌باشد. این گونه از نعنا داراي مقدار زیادي منتول است (Rita and Animesh, 2011). از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی محسوب می شود که داراي خواص دارویی در ساخت داروهاي ضد نفخ، ضد باکتري، محلول‌هاي دهان شویه استفاده می‌شود (Shah and D’Mello, 2004). گیاهی است علفی و چندساله، دارای ساقه‌های خزنده (استولون) و ساقه‌های زیرزمینی (ریزوم)، ساقه‌اش چهارگوش به رنگ قرمز مایل به بنفش که برگ‌های بیضوی شکلی به صورت متقابل روی آن قرار می‌گیرند. گل‌های آن به رنگ بنفش هستند و میوه‌اش کپسولی به رنگ قرمز است که دارای بذوری بدون قوه رویشی می‌باشد. برخی از محققان منشاء آن را آسیا و برخی دیگر، انگلستان م یدانند. این گیاه بومی کشور ما نیست ولی به طور وسیع در اکثر استان‌ها کشت می‌شود (عمویی و همکاران، 1393).

 

ترکیبات شیمیایی:

گونه‌هاي مختلف نعناع به دليل داشتن اسانس فراوان كه عبارت‌اند از: منتول،كاروون، ليمونن، بتا پينن، منتون، آلفا پينن و ژرانيول و تركيب‌هاي مؤثر دارويي از اهميت خاصي برخوردار است (نيريز نقدهي و همکاران، 1388).

مهمترین ترکیب هاي شیمیایی اسانس برگ هاي نعنا فلفلی را به حضور منتول (٪47-54)، منتون (٪6-24)، منتوفوران (٪1-8) و منتیل استات (٪3-29) گزارش کرده‌اند (Maffei et al., 2002). همچنین مقادیر کمی منوترپن ها ي لیمونن، ترپینولن، سزکویی ترپن و ژرماکرن وجود دارد (Lawrence, 1978).

 

 

مقایسه ترکیب‌هاي متشکله اسانس نعنا فلفلی در دو فاز رویشی و گل‌دهی

نعنا

 

خواص نعنا در طب جدید:

گياهان جنس نعنا منبع مهمي از تركيبات آنتي اكسيدان مي‌باشند و از مهم‌ترين سبزي‌هاي مصرفي در سراسر جهان هستند كه از زمان‌هاي بسيار دور به عنوان دارو، سبزي معطر و ادويه مورد استفاده بشر قرار داشته‌اند (Park et al., 2002). Andoğan و همكاران (2000) با بررسي فعاليت ضدميكروبي برخي از اسانس‌ها مشاهده كردند كه اسانس نعناع فلفلي خاصيت ضدباكتري قوي عليه دو ميكروارگانيسم استافيلوكوكوس اورئوس و اشرشيا كلي دارد. Mimica و همكاران (2000) در مطالعه خواص ضد ميكروبي اسانس نعناع فلفلي را بروي برخي از ميكروارگانيسم‌هاي پاتوژن بررسي كردند، نتايج اين محققان نشان داد كه اسانس نعناع فلفلي از رشد ميكروارگانيسم‌هاي پاتوژن به شدت جلوگيري مي‌كند. بطور كلي تركيبات فعال ضد ميكروبي اسانس‌ها، ترپن‌ها نظير اوژنول، تيمول و كارواكرول مي‌باشند كه ماهيت فنولي دارند. بويژه خاصيت ضد ميكروبي اسانس گياه نعناع كه در مدل سيستم‌هاي غذايي توسط Sivropoulou و همكاران و Tassou و همكاران بررسي شد و نشان داده شد كه اين خاصيت بعلت وجود منتول و كتون‌ها نظير ايزومنتول و كاروون مي‌باشند. بیشترین ماده موثر در اسانس نعناع منتول نام دارد و حدود 70-30 درصد روغن فرار نعناع را منتول آزاد و استرهاي منتول تشکیل می‌دهد. در طب سنتی از نعناع به عنوان مقوي معده، بادشکن، ضد درد، ضد تشنج، آرام کننده اعصاب استفاده می‌گردد. همچنین نشان داده شد که اسانس نعناع از طریق کاهش اسپاسم عضلات صاف گوارش منجر به کاهش درد در ناحیه شکم می‌شود (Nouraldini et al., 2007; Samsam-Shariat, 2007).

 

خواص درمانی در دیگر کشورها:

در اسناد منتشره در مغرب زمین در مورد خواص نعنا آمده است که برگ و اسانس نعنا هر دو موارد استعمال طبی دارد. خواص آن به طور کلی بادشکن، تونیک و مقوي، مقوي معده ضد سرفه، ضد تشنج، قابض، محرك، مسکن و آرامبخش، خنک کننده، معرق و قاعده آور است. نعنا طبق نظر حکماي طب سنتی از نظر طبیعت نسبتا گرم و خشک می‌باشد که در عین حال خشکی آن زیاد نیست و آثاري از رطوبت نیز در آن وجود دارد. از نظر خواص در تمام موارد از پونه قويتر است. به طور کلی گیاهی است گرم کننده، مقوي دل، رقیق کننده خون غلیظ، اگر چند قطره از عصاره آن مخلوط با آب عسل در گوش چکانیده شود درد گوش را تسکین می‌دهد و اگر برگ آن به زبان مالیده شود خشونت زبان را از بین می‌برد (ميرحيدر، 1389). در طب خانگی آمریکایی روغن آن براي کاهش عصبانیت، بی‌خوابی، میگرن و درد شکم و سردرد مصرف می‌شود. همچنین گزارش شده که دم کرده برگ آن داراي اثر آرام بخشی و مسکن ضعیف بوده و ضماد آن در کاهش خارش جلدي موثر است (Nafisi, 1990).

 

نعنا در قانون:

در دوم گرم و خشک است و رطوبتی زائد همراه دارد. قوتی دارد که گرمی‌بخش و گیرنده و باز کننده است. در میان سبزی‌های خوردنی گوهر نعنا از همه لطیف‌تر است. اگر چند شاخه از آن را داخل پنیر گذارند شیر پنیر نمی‌شود. اگر افشره‌اش را با سرکه خورند خون‌ریزی شکم را قطع کند. نعناع را با قاوت ضماد کنند دمل‌های داخلی را علاج است. با آ‹د جو ضماد شود و بر پیشانی نهند سر درد را دوا کند. با نعناع ماساژ دهان دهد زبری زبان را از بین برد. افشره نعناع با عسلاب در گوش دردمند چکانند مسکن است. خون برآوردن و خون‌ریزی را قطع کند. ضماد آن‌را بر پستان گذارند شیر منعقد شود و آماس پستان فرو نشاند. تقویت معده و گرم کردن معده با نعناع است. سکسکه را آرام کند. هاضم است و استفراغ خونی و بلغمی را بند آرد. نعناع و بویژه شربت آن داروی یرقان است. نعناع کاشتنی که مرطوب است و بادزا غریزه جنسی را تقویت می‌نماید و آوندهای منی را استحکام بخشد، کرم‌ها را می‌کشد. اگر قبل از جماع بردارند ضد بارداری است. اگر چند شاخه از آن با دانه انار تناول شود، اسهال و استفراق شدید را قطع نماید.نعناع به ویژه تخم آن برای سگ هار گزیده پادزهر خوبی است.

 

نعنا در مخزن‌الادویه:

در آخر دوم گرم و خشک با رطوبت فضلیه. در مجیع افعال قوی‌تر از پودنه و با قوت مسخنه و مفرح و مقوی دل و مرقق خون غلیظ و محلل مواد بارده. طلای آن بر پیشانی خصوص با آرد جو جهت درد سر بارد و سعوط یک دانگ عصاره آن با روغن گل سرخ تا یه دفعه جهت خنازیری که در گردن به هم رسد به غایت موثر و قطور آن با ماء‌العسل جهت درد گوش و مالیدن آن بر زبان رافع خشونت آن و خاییدن آن رافع درد دندان. آشامیدن عصاره‌ی آن  قاطع نزف‌الدم و جهت درد سینه و پهلو نضج رطوبات قصبه ریه و سینه و تنقیه آن چون با پرسیاوشان بجوشانند و بیاشامند جهت خفقان معدی و تقویت معده و آروغ و رفع فواق ریحی و کشنده اقسام کرم شکم و با سرکه قاطع نزف‌الدم. آشامیدن دو سه شاخ آن با آب انار ترش مسکن خفقان معدی و درد معده و چون با قدری عود و یا مصطکی بخایند فواق و خفقان را زایل کند و مقوی دل و مفرح و یررقان را مفید و تقویت باه بخشد. ضماد آن مسخن و مقوی معده و اشتها و با آ‹د جو جهت ادرار فرمودن شیر منجمد در پستان و به تنهایی جهت بواسیرو با مویز جهت ورم انثیین و درد آن قبل از جماع مانع حمل.

مضار: مولد ریاح و اکثار آن مولد حکه در گلو، مصلح آن کرفس.

 

داروهاي موجود در ایران

داروهاي رسمي موجود در ايران كه با استفاده از گياه دارويي نعنا ساخته شده‌اند شامل پودر كارامين، كارميناتيفو محلول خوراكي گريپواتر است كه همگي برطرف كننده سوء هاضمه، نفخ و درد ناشي از آن مي‌باشند.

ازديگرداروهايي كه گياه دارويي نعنا درآن كاربرد دارد قرص جويدني ماسومنت است كه دررفع حساسيت وخارش گلو، سرفه و نفخ معده موثراست.

قطره آلتادين ازديگرداروهايي است كه درآن گياه دارويي نعنا كاربرد دارد. اين قطره دردرمان التهاب وتحركي مخاط گلو، و به عنوان خلط آور در سرفه‌هاي تحركي ناشي ازافزايش ترشحات مجاري تنفسي فوقاني، موثراست.

 

نتیجه‌گیری:

با افزايش روز افزون آگاهي مصرف كنندگان مواد غذايي نسبت به مضرات استفاده از نگهدارنده‌هاي شيميايي و تقاضاي رو به رشد مصرف غذاهاي سالم، گرايش به استفاده از مواد داراي فعاليت ضد ميكروبي با منشا طبيعي افزايش يافته است. اسانس‌هاي گياهي و تركيبات آن‌ها به عنوان افزودني‌هاي ضدباكتري و ضدقارچي يكي از اين روش‌ها مي‌باشد. نعناع فلفلي داراي تركيباتي با ويژگي‌هاي ضدميكربي و آنتي‌اكسيداني است. با توجه به اينكه اسانس نعناع در غلظت‌هاي پايين قادر به از بين بردن باكتري‌هاي مولد فساد مواد غذايي، آرایشی بهداشتی و همچنين غير فعال كردن راديكال‌هاي آزاد مي‌باشد لذا استفاده از اين اسانس در مواد غذايي و آرایشی بهداشتی به عنوان تركيبات ضد ميكروبي مي‌تواند مفيد باشد. همچنین گیاه فوق با اثرات ضد التهاب و ضد دردی می‌تواند مفید واقع شود.

نویسنده

محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

عمویی علی محمد و کاملی مهدی. 1393. بسته ی کارآفرينی كشت گياه نعنا فلفلی Mentha piperita L. در ايران. اسرار قلم.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

نيريز نقدهي، م .، م . رضوي روحاني، رضويلر، ا . زينالي و ر . دلشاد. 1388. مطالعه اثرات توام مونولورين و اسانس‌هاي پونه و نعناع روي باسيلوس سرئوس و اشرشيا كولي در شرايط آزمايشگاهي. مجله دامپزشكي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز.

 

Abbaszadeh B., Aliabadi Farahani H., Valadabadi S.A., and Moaveni, P. 2009. Investigation of variations of the morphological values and flowering shoot yield in different mint species at Iran. Journal of Horticultural and Forestry, 1(7): 109-112.

Andoğan, B. C., Baydar, H., Kaya, S., Demirci, M., Özbaşar, D., and Mumcu, E. 2002. Antimicrobial activity and chemical composition of some essential oils. Archives of pharmacal research, 25(6): 860-864.

Halliday, G. and Beadle, M. 1972. Consolidated index to Flora Europaea. Cambridge University Press, London. 210 p.

Hedge, A. 1982. Labiateae (Salvia). In: Rechinger, K.H. Eds. Flora Iranica. Akademische drucku Verlangsanstalt, Graz Austria, 598 p.

Karray-Bouraouia N., Rabhib M., Neffati M., Baldand B., Ranieri A., Marzouk B., Lachaal M. and Smaoui A. 2009. Salt effect on yield and composition of shoot essential oil and trichome morphology and density on leaves of Mentha pulegium. Industrial Crops and Products, 30: 338-343.

Lawrence, B.M. 1978. A Study of monoterpene interrelationships in the genus Mentha with special reference to the origin of pulegone and menthofuran. Ph.D. Thesis, Groningen State University, Groningen, the Netherlands, 210 p.

Maffei, M., Chialva, F. and Sacco, T. 1988. Glandular trichomes and essential oils in developing peppermint leaves. New Phytologist, 111(1): 707-716.

Mimica-Dukić, N., Bozin, B., Soković, M., Mihajlović, B., and Matavulj, M. 2003. Antimicrobial and antioxidant activities of three Mentha species essential oils. Planta medica, 69(5): 413-419.

Nafisi A. The food and beverage attributes through out the ages in various nations. Journal of Esfahan University of Medical Sciences 1990 ;1:32-44.(Persian)

Nouraldini M, Noureddin M, Salami M, Mesdaghinia AR, Verdi J, Salimian M. Analgesic effects of mentha piperita extract on rats. Feyz J 2007; 10: 19-23. (Persian).

Park K.J., Vohnikova Z. and Reis Brod F. P. 2002. Evaluation of drying parameters and desorption isotherms of garden mint leaves (Mentha crispa L.). Journal of Food Engineering, 51: 193-199.

Samsam-Shariat H. Collection of medicinal plants. 2nd ed. Esfahn: Mani Pub, 2007: PP: 19.

Shah, P.P. and D’Mello, P.M. 2004. A review of medicinal uses and pharmacological effects of Mentha piperita. Natural Product Radiance, 3(4): 214-221.

Sivropoulou, A., Papanikolaou, E., Nikolaou, C., Ko kkini, S., Lanaras, T., and Arsenakis, M. 1996. Antimicrobial and cytotoxic activities of Origanum essential oils. Journal of agricultural and Food Chemistry, 44(5): 1202-1205.

Tassou, C., Koutsoumanis, K., and Nychas, G. J. 2000. Inhibition of Salmonella enteritidis and Staphylococcus aureus in nutrient broth by mint essential oil. Food Research International, 33(3): 273-280.

 

گزنه جادوی ضد ریزش مو

مهدی جودی / / مو

گزنه ضد ریزش مو

Urtica یکی از جنس‌هاي مهم است که داراي 45-30 گونه است (Bodros et al., 2008) ولی سه گونه عمده آن که از نظر دارویی مورد توجه هستند و در ایران نیز یافت می‌شوند عبارتند از گزنه درشت، گزنه کوچک و گزنه یونانی (Shahraki et al., 2008).

این سه گونه تفاوت چندانی باهم ندارند و گونه گزنه درشت و گزنه کوچک از زمان‌های بسیار دور مورد توجه قرارداشته و از گونه‌های مهم به شمار می‌آیند (Kavalali et al., 2003).

 

نام فارسی: گزنه، گزنه دو پایه

نام علمی: Urtica dioica L.

خانواده: Urticaceae

نام انگلیسی: Stinging nettle

 

گزنه، يك گياه چند ساله است كه در سراسر جهان يافت مي‌شود. واژه urticarial (كهير) از urtica كه واژه‌اي لاتين براي گزنه است مشتق شده است. ريشه واژه urere در لاتين به معني سوزاندن است و واكنش التهابي افزايش حساسيت نوع I را نشان مي دهد كه از متلاشي شدن موهاي تيز پوشاننده برگ ها و ساقه گزنه پديد مي آيد (Fagelman & Lowe, 2002; Thornhill & Kelly, 2000)

گزنه دو پایه عموماً علفی و در نقاط مرطوب و نواحی سایه‌دار به حالت خودرو می‌روید (Cowan, 1999). گزنه درشت یا انجره کبیر گیاهی است چندساله، ساقه آن 4 گوشه و بلندي آن تا یک متر می‌رسد و پوشیده از تار و پرزهاي چسبناك و ساختمان آن به شدت لیفی میباشد. برگ‌هاي آن متقابل بیضی بزرگ نوك تیز با دندانه‌هاي درشت و رگبرگ‌هاي خیلی مشخص گل‌هاي آن به رنگ سبز روشن یا کمی زرد، معمولا در دو پایه جداگانه ماده و نر قرار دارند (ميرحيدر حسين، 1389).

ترکیبات شیمیایی گزنه

از نظر ترکیبات شیمیایی وجود ماده لسیتین و گلوکوزیدي با اثر قرمزکننده پوست و به علاوه لعاب، تانن و فورمیک اسید و چند املاح معدنی و گوگرد در گیاه گزنه تأیید شده است. از سرشاخه‌هاي گیاه ماده رنگی به نام اورتیسین گرفته می‌شود (ميرحيدر حسين، 1389).

 

 

 

آنالیز ترکیبات عصاره آبی گزنهUrtica dioica  با روش GC

گزنه

گزنه در طب

خواص دارویی گزنه

در هند از شیره گیاه براي تحریک پوست در استعمال خارجی مصرف می‌شود. از ریشه آن به عنوان مدّر و جوشانده گیاه را به عنوان مدّر، قابض، قاعده‌آور، ضد انگل و کرم‌کش و در موارد التهاب کلیه، وجود خون در ادرار مفرط بودن خون عادت ماهیانه و ضعف و زردي تجویز می‌کنند (ميرحيدر حسين، 1389).

گزنه دو پایه از جمله گیاهان با خواص دارویی بوده و صدها سال است که در طب سنتی جهان جهت معالجه بیماري‌هایی نظیر اگزما، ناراحتی‌هاي دستگاه گوارش و تناسلی، دردهاي مفاصل و نیز درمان کم‌خونی از عصاره آن استفاده می‌شود (Cowan, 1999).

نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که عصاره گیاه گزنه داراي خاصیت ضد باکتریایی است و به میزان چند برابر بیشتر از باکتري کش‌هاي شیمیایی از توان کنترل باکتري‌هاي گرم مثبت و منفی برخوردار می‌باشد (Lichius & Muth, 1997).

در فرانسه از جوشاند 60-30 گرم شاخه‌هاي گزنه در یک لیتر آب روزي 3-2 فنجان می‌خورند براي تسکین التهاب کهیر مفید است. کارشناسان گیاه درمانی اروپا در روزگاران کهن دم کرده گزنه را براي درمان سرفه و سل و از دود کردن برگ‌هاي خشک آن براي تسکین آسم استفاده می‌کردند، روشی که هنوز هم متداول است (ميرحيدر حسين، 1389).

گزنه هم هنگام استفاده بر روي پوست سر رشد موها را تحریک کرده و یکی از مواد مؤثر درتوقف ریزش مو است (Mark Blumenthal, 1997).

یکی از کارشناسان گیاه درمانی معاصر آنچنان به خواص درمانی گزنه اعتقاد دارد که آن را یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی می‌داند. البته این نظر کمی اغراق است ولی به هرحال طبق تحقیقاتی که شده است گزنه در مصرف خارجی ممکن است براي درمان و کاهش درد نقرس و به صورت مصرف داخلی براي کنترل تب ینجه و کاهش فشار خون و انواعی دیگر از بیماري‌ها مؤثر باشد (ميرحيدر حسين، 1389).

داروي گیاهی مورد مطالعه قبلاً در درمان آلوپسی آندروژنیک استفاده شده است و تأثیرات نسبتاً خوبی را در درمان آن نشان داده است (Enshaieh et al., 1382).

نیروي جنسی را زیاد می‌کند، سینه، ریه و معده را از اخلاط پاك می‌کند. دهانه رحم و گرفتگی‌هاي کبد را باز می‌کند. در علاج بیماري قند و بند آوردن خونروي مؤثر است. شیره گیاه و جوشانده گیاه مقدار قند در ادرار بیماران قند را کاهش می‌دهد (ميرحيدر حسين، 1389).

 

گزنه در طب سنتی

گزنه در قانون:

شیخ گوید: مزاج گزنه و تخم گزنه هر دو در اول و سوم گرم و در دوم خشک و گزنه تخمش خشک مزاج‌تر است. بعضی گویند چندان گرمی‌زا نیست و بادآور استو بسیار زداینده و قرحه‌ها را نمی‌گزد و چنانچه با گوشت بپزند تاثییری در آن نمی‌ماند. جذب کننده، قرحه آور، گدازنده، قوی و سودمند است. ضماد گزنه همراه سرکه دمل‌های درونی را می‌ترکاند و سود می‌ر‌ساند و در مداوای ورم سخت مفید است. اگر خاکستر یا تخم انجره را ضماد کنند در ورم سرطانی سودمند می‌باشد. کوبیده برگش خون دماغ را قطع کند. ضماد تخمش دندان کشیدن را آسان کند. ضماد برگ سبز انجره برآمدگی رحم را فرو نشاند. گزنه را با عسل شیاف کنند و بردارند خلط‌های بد خارج کنند.

گزنه در مخزن الادویه:

طبیعت آن در اول سوم گرم و خشک و در دوم گرم نیز گفته‌اند. ملطف اخلاط لزجه و جاذب و مقرح اعضاء و محلل اورام صلبه و مدر بول و حیض و شیر و عرق و معده. مفتح فم رحم و سده جگر و سپرز وآشامیدن آن و آشامیدن برگ مطبوخ آن با ماء‌الشعیر جهت امراض صدر مانند ربو و نفس‌الانتصاب و تنقیه سینه. گذاشتن برگ کوبیده آن در بینی قاطع رعاف و حمول نیم مثقال آن با مر بالمناصفه بغایت مدر حیض و ضماد برگ تازه آن جهت حبس رغاف و برآمدگی رحم وتحلیل دبیله و گشودن دمل و قطع ثالیل خصوصا با عسل و جهت التوای عصب و با نمک جهت جراحت سگ دیوانه گزیدهو با موم جهت سپرز و پخته آن با روغن زیتون جهت ورم بنا گوش و شماد رماد آن  با نمک جهت قروح. ضماد آن با عسل جهت بزرگ کردن قضیب و با مراهم جهت قروح و سرطان و به تنهایی جهت تحلیل اورام و به دستور ضماد برگ آن و طلای آن با عسل بر قضیت و کنج ران محرک باه و مضمضه عصاره آن محلل ورم لهات.

مضرات گزنه:

مصرف دم کرده غلیظ گزنه یعنی زاید بر حد مجاز ممکن است موجب تحریک معده و سوزش پوست و در برخی موارد شاشبند شود. در برخی از رژیم‌هاي لاغري براي کاهش آب بدن خوردن گزنه توصیه می‌شود تا در نتیجه وزن کاهش یابد. این روش کاهش وزن صحیح و بهداشتی نیست. کاهش وزنی که در اثر خروج شدید آب بدن ایجاد شده باشد، ضمن اینکه ایجاد عوارض عدم تعادل پتاسیم می‌کند، بیدرنگ پس از قطع رژیم، وزن به حالت اولیه برمی‌گردد. بهترین راه کنترل وزن، کاهش کالري روزانه با خوردن غذاهاي کم چربی، خوراک‌هاي غنی از الیاف گیاهی، ورزش‌هاي هوازي و پیاده‌روي منظم می‌باشد. گزنه در مورد خرگوش موجب تحریک انقباض رحم می‌شود بنابراین از نظر احتیاط زنان باردار نباید مصرف نمایند. طبق توصیه سازمان نظارت بر خوراك و دارو در امریکا به استثناي زنان باردار، مادران شیرده، کودکان کمتر از دو سال و اشخاصی که از سایر انواع داروهاي مدّر استفاده می‌کنند، مصرف گزنه براي بقیه اشخاص در حد اندک بلامانع است مشروط بر اینکه زیر نظر متخصص و پزشک عمل شود (ميرحيدر حسين، 1389).

نتيجه گيري:

بر طبق نتایج حاصل از این مطالعه، می‌توان نتیجه گیري نمود که داروي گیاهی در درمان تلوژن افلوویوم مؤثر است، هر چند که مطالعات بیشتر در این زمینه ضروري است. اما با وجود اینکه داروي مینوکسیدیل به صورت شایع توسط پزشکان و متخصصان پوست جهت درمان تلوژن افلوویوم استفاده می‌شود و تا به حال هیچ گونه مقاله رسمی دراین مورد در بانک‌هاي اطلاعاتی موجود نمی‌باشد بنابراین توصیه می‌شود تحقیقات بیشتري با تعداد نمونه‌هاي بیشتر و مدت پیگیري طولانی‌تر در این زمینه انجام شود (انشائیه و همکاران، 1385).

نویسنده

محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

انشائیه شهلا، رشنو حمید، حسین سیادت امیر ، صادقی نیا علی. 1385. مقایسه تأثیر یک ترکیب گیاهی با محلول مینوکسیدیل 2% در درمان تلوژن افلوویوم. فصلنامه علمي پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي لرستان شماره 3 دور هشتم.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

 

Bodros E, Baley C. Study of the tensile properties of stinging Nettle fibres (Urtica dioica). Materials Lett, 2008; 62(14): 2143-2145.

Cowan MM. Plant products as antimicrobial agents. Clin Microbiol Rev.. 1999;12(4):564-582.

Enshaieh Sh, Siadat AH, Asilian A, Nilforoush Zadeh MA, Khatami Pour SM, Fasih A. Comparison of an herbal drug and 2% Minoxidi solution in the treatment of the Androgenetic Alopecia, RAHAVARD DANESH, JOURNAL OF ARAK UNIVERSITY OF MEDICAL SCIENCES 1382; 23(6): 1-6

Fagelman E and Lowe FC. Herbal medications in the treatment of benign prostatic hyperplasia (BPH). Urol. Clin. North Am. 2002; 29: 23 – 9.

Kavalali G, Tuncel H, Goksel S, Hatemi H H. Hypoglycemic activity of Urtica pilulifera in streptozotocin-diabetic rats. J Ethnopharmacol, 2003; 84(2-3): 241-5.

Lichius JJ, Muth C. The inhibition effects of Urtica dioica root extracts on experimentally induced prostatic hyperplasia in the mouse. Planta Med. 1997;63(04):307-310.

Mark Blumenthal M. The complete German commission Monograph, American Botonical Council, 1998: 40-46

Shahraki M R, Mirshekari H, Shahraki A R, Shahraki E, Divband K H. Effect of Urtica dioica boiling on serum glucose, insulin and lipids in fructose-fed male rats. Ofoghe Danesh, 2008; 14(3): 10-15.

Thornhill SM and Kelly AM. Natural treatment of perennial allergic rhinitis. Altern. Med. Rev. 2000; 5: 448 – 54.