کنترل قند با کنگر فرنگی
مقدمه:
كنگرفرنگي در خانواده كمپوزيته با طبيعت گرم و خشك است كه در بيماري‌هاي مختلف مانند مرض قند، چاقي، كهير ، آسم، سنگ كليه، تصلب شرايين، رماتيسم و بيماري‌هاي پوست مانند اگزما و التهاب، مفيد است (Zargari, 1993; Shimoda et al., 2003).
نام فارسی: کنگر فرنگی، آرتیشو
نام علمی: Cynara scolymus L.
خانواده: Asteraceae
نام انگلیسی: Artichoke
نام عربی: حرشف بستانی، خرشوف
گیاهی است چند ساله، حساس به سرما، با طول عمر متوسط 4 سال که ارتفاع آن به 2 متر می‌رسد (Dermarderosian, 2001). کنگرفرنگی گیاهی است پایا، داراي برگ‌هایی پهن دراز در ابعاد برگهاي کاهو و بزرگتر و داراي بریدگی‌هاي عمیق ولی رنگ برگ‌ها غباري و سبز تیره، ساقه راست عمودي که تا یک متر ارتفاع آن می‌رسد. در انتهاي ساقه، کاپیتول آن دیده می‌شود که در حالت سبزي پوشیده از گلبرگ ضخیم گوشتی که آن را به شکل یک سیب فلس‌دار درآورده است و انتهاي گلبرگ‌ها که به بن‌کاپی‌تول می‌چسبد ضخیم‌تر و گوشتی و خوراکی است. دمبرگ‌هاي دراز آن را نیز پس از اینکه با خاك دادن سفید کردند ممکن است مثل کنگر معمولی صحرایی به مصرف خوراك برسانند. گل‌هاي آن آبی و بنفش و میوه آن قهوه‌اي درخشان که انتهاي آن تارهاي سفید دیده می‌شود. تکثیر آن از طریق کاشت بذر و یا پاجوش ریشه‌دار آن انجام می‌شود (ميرحيدر حسين، 1389).
ترکیبات شیمیایی کنگر فرنگی
میزان ترکیب هاي فنلی گیاه کنگر فرنگی در مقایسه با دیگر گیاهان دیگر تیره آفتابگردان و در نتیجه خاصیت آنتی اکسیدانی قوي تري را داراست (Shariatifar et al., 2011). از نظر ترکیبات شیمیایی در قاعده گلبرگ‌هاي متورم و خوردنی گیاه ماده اینولین یافت می‌شود که در رژیم غذایی بیماران قند مصرف مفید دارد (ميرحيدر حسين، 1389). از طرفي اثر هيپوگليسم يك و هيپوليپيدميك تزريق داخل صفاقي و كوتاه مدت [به مدت هفت روز] عصاره هيدروالكلي اين گياه در مدل تجربي ديابت قندي القا شده به وسيله آلوكسان گزارش شده است (Mahmoudabadi et al., 2007). همچنين اثرات آنتي‌اكسيدانتي و حذف كنندگي راديكال‌هاي آزاد اين گياه در دو حالت برون تن و درون تن مورد اثبات قرار گرفته است (Juzyszyn et al., 2008; Mehmetçik et al., 2008). همچنين تجويز عصاره آن موجب كاهش سطح كلسترول سرم در افراد مبتلا به هيپركلسترولمي مي‌شود (Swanston et al., 1989).
کنگر فرنگی به دلیل داشتن ترکیبات پلی‌فنلی مثل اسید کافئیک و مشتقات آن نظیر اسید کلروجنیک، سینارین و سیناروزین و آنتی‌اکسیدان‌هاي طبیعی، در صنایع غذایی و داروسازي اهمیت دارد. مطالعات نشان می‌دهد که کنگر فرنگی و ترکیبات شیمیایی آن منبع قوي از ترکیبات پلی‌فنلی است (Melilli et al., 2007).
برگهاي خشک کنگرفرنگی داراي 9 تا 11 درصد آب و 12 تا 15 درصد مواد معدنی بوده و غنی از نمک‌هاي پتاسیم و منیزیم می‌باشد. بسیاري از ترکیبات فنلی، فلاوونوئیدي و اسیدي در کنگرفرنگی یافت شده است (Graifenberg et al., 1995). اسیدهاي فنولیک (سیلیمارین)، کافئیک اسید و استرهاي اسیدکینیک-اسید کافئیک از ترکیبات عمده گیاه محسوب می‌شوند که از آن جمله می‌توان به سودوکلروژنیک اسید ( 1-کافئیل کینیک اسید)، کریپتوکلروژنیک اسید ( 3-کافئیل کینیک اسید)، نئوکلروژنیک (5-کافئیل کینیک اسید) و 1و 5- دي‌کافئیک کینیک اسید (سینارین) اشاره نمود که از ترکیبات عمده عصاره دانه‌هاي گیاه محسوب می‌شوند (Gillery et al., 2011).
کنگر فرنگی در طب
کنگر فرنگی در دیگر کشورها
در طب سنتی ترکیه از دانه‌هاي خشک شده این گیاه براي درمان بیماري برص و از برگهاي تازه آن به عنوان مدر استفاده می‌شود (Aburajai, 2001).
در 1940 دانشمندان ژاپنی یک سري مفصل مطالعات علمی انجام و به اتفاق نشان داده‌اند که خوردن کنگرفرنگی در کاهش کلسترول خون تا حدود زیادي مؤثر است، به علاوه تولید صفرا را در کبد تحریک می‌نماید و بسیار مدّر است و ترشح ادرار را افزایش می‌دهد.
چند سال بعد دانشمندان سویسی تحقیقات مشابهی را انجام و نشان دادند که پس از خوردن کنگرفرنگی کلسترول خون انسان محسوسا کاهش می‌یابد. در 1947 نظیر این بررسی‌ها توسط محققان تکزاس انجام و نتیجه گرفتند که کنگرفرنگی کلسترول خون انسان را کاهش می‌دهد.
محققان روسی در 1970 در گزارشی اعلام کرده‌اند که قسمت هوایی و خوردنی گیاه کنگرفرنگی در سگ‌ها خاصیت ضد التهاب نشان داده است.
دانشمندان فرانسوي با موفقیت فراوان از برگهاي گیاه کنگرفرنگی در درمان ناراحتی‌هاي کبد و کلیه استفاده کرده و آن را به عنوان یک داروي مؤثر براي تنظیم کار کبد و کلیه به ثبت رسانیده‌اند. در گیاه کنگرفرنگی بخصوص در برگهاي آن ماده‌اي به نام سینارین که تلخ است وجود دارد و به صورت داروي شیمیایی فرموله شده و براي کاهش کلسترول تجویز می‌شود. سینارین از داروهاي معروف محافظ کبد شناخته شده است (ميرحيدر حسين، 1389).
خواص دارویی کنگر فرنگی
با توجه به اين كه بخشي از عوارض ديابت شيرين به دليل تشديد استرس اكسيداتيو است (Suji et al., 2003)، به احتمال مصرف اين گياه مي‌تواند از بروز برخي عوارض بيماري جلوگيري كرده يا آن‌ها را كاهش دهد. علاوه بر اين، تجويز عصاره آن قادر به القاي بيان ژني آنزيم اندوتليال نيتريك اكسيد مي‌شود كه خود اين مي‌تواند كاهش عوارض عملكردي ديابت در سيستم عروقي را در پي داشته باشد (Li et al., 2004). از طرف ديگر، اثر حفاظت كنندگي اين گياه بر اندوتليوم عروقي قبلاً مورد تأييد قرار گرفته است (Lupattelli et al., 2004). بنابراين با توجه به افزايش پاسخ انقباضي عروق در مدل تجربي ديابت قندي از يك طرف (Abebe et al., 1990) و اثرات ضدديابتي گياه كنگر و اثرات سودمند آن بر سيستم عروقي كاهش پاسخ انقباضي و تشديد پاسخ رفع انقباضي را به دنبال دارد. سینارین موجود در این گیاه به عنوان برطرف کننده زردي معرفی شده است (Gebhardt, 1995).
کنگر فرنگی در طب سنتی
کنگرفرنگی طبق نظر حکماي طب سنتی از نظر طبیعت گرم و کمی خشک است و عده‌اي آن را کمی‌تر می‌دانند در مورد خواص آن معتقدند که براي افزایش نیروي جنسی و ترشح ادرار مفید است یعنی مدر است و گرم‌کننده کلیه و مثانه می‌باشد نفخ و گاز را تحلیل می‌برد و در هضم غذا مؤثر است. براي جراحت‌هاي ریه و زخم‌هاي روده‌اي مفید است. ضماد برگ آن براي جلوگیري از ریزش مو و خوشبو کردن عرق نافع است و مالیدن و شستوشوي عصاره آن براي رفع خارش پوست مفید می‌باشد. ضماد ریشه آن براي سوختگی آتش مفید است. کنگرفرنگی مضر دماغ است و تولید سودا می‌کند لذا باید با سرکه خورده شود (ميرحيدر حسين، 1389).
نویسنده
محسن شجایی
نتيجه گيري:
منابع:
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.
عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.
ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.
Abebe W, Harris K.H, Macleod K.M. Enhanced Contractile responses of arteries from diabetic rasts to a1- adrenoceptor stimulation in the absence and presence of extracellular calcium. J Cardiovascul Pharmacol 1990; 16: 239-248.
Aburajai, A., Darwish, R.M., Al-Kalil, S., Mahafzah, A., and Al-Abbadi, A. 2001. Screening of antibiotic resistant inhibitors from local plant materials against two different strains of Pseudomonas aeruginosa, J. of Ethnopharmacol, 76(1): 39-44
Dermarderosian, M. 2001. The review of natural products. Facts and comparison. 45: 42-43.
Gebhardt, R. 1998. Inhibition of cholesterol biosynthesis in primary cultured rat hepaticytes by (cynara scolymus L.) extract. J. Pharmacology. Exp. Ther. 286(3): 1122- 1128.
Gillery P. 2001. Advanced glycation end products (AGEs), free radicals and diabetes. J. Soc. Biol. 195(4): 387-390.
Graifenberg, A., Giustiniani, L., Temperini, O. and Lipucci, D.P. 1995. Allocation of Na, Cl, K and Ca within plant tissue in Globe Artichoke (Cynara scolymus L.) under salinsodic condition. Scientia Horticulture. 63: 1- 10.
Juzyszyn Z, Czerny B, Pawlik A, Droździk M. The effect of artichoke [Cynara scolymus L.] extract on ROS generation in HUVEC cells. Phytother Res. 2008; 22: 1159-61.
Li H, Xia N, Brausch I, Yao Y, and Förstermann U. Flavonoids from artichoke (Cynara scolymus L.) upregulate endothelial-type nitric-oxide synthase gene expression in human endothelial cells. J Pharmacol Exp Ther 2004; 310: 926-32.
Lupattelli G, Marchesi S, Lombardini R, Roscini AR, Trinca F, Gemelli F, Vaudo G, Mannarino E. Artichoke juice improves endothelial function in hyperlipemia. Life Sci 2004; 76: 775-82.
Mahmoudabadi A, Madani H, Mahzouni P, Vahdati A. Preventive effect of hydroalcoholic extract of Cynara scolymus in type I diabetes mellitus in adult male rats. Iranian Journal of Diabetes and Lipids 2007; 6: 37-44.
Mehmetçik G, Ozdemirler G, Koçak-Toker N, Cevikbaş U, Uysal M. Effect of pretreatment with artichoke extract on carbon tetrachloride-induced liver injury and oxidative stress. Exp Toxicol Pathol 2008; 60: 475-80. 12. Bundy R, Walker AF, Middleton RW, Wallis C, Simpson HC. Artichoke leaf extract [Cynara scolymus] reduces plasma cholesterol in otherwise healthy ypercholesterolemic adults: a randomized, double blind placebo controlled trial. Phytomedicine 2008; 15: 668-75.
Melilli, M.G., Tringali, S., Riggi, E., Raccuia, S.A. 2007. Screening of genetic variability for some phenolic constituents of globe artichoke. Acta Hort. 730: 85-91.
Shariatifar, N., Kamkar, A., Ardekani, S., Mysaqy M.R., Jamshydi, A.H., Iahed Khaniki, GH.R. 1390. The study of quantity and quality of phenolic compounds and antioxidant activity Hyzheh grass plant. Horizon of knowledge, Journal of Gonabad University of Medical Sciences and Health Services, winter 4 (17): 35-41.
Shimoda H, Ninomiya K, Nishida N, Yoshino T, Morikawa T. Anti-hyperlipidemic sesquiterpenes and new sesquiterpene glycosides from the leaves of artichoke [Cynara scolymus L.]: structure requirement and mode of action. Bioorg Med Chem Lett. 2003; 13[2]: 223-8.
Suji G, Sivakami S. Approaches to the treatement of diabetes mellitus: An overview. Cell Mol Biol 2003: 49: 635-9.
Swanston-Flatt SK, Day C, Bailey CJ, Flatt PR. Evaluation of traditional plant treatments for diabetes: studies in streptozotocin diabetic mice. Acta Diabetol Lat 1989; 26: 51-5.
Zargari A. Medicinal Plants. Tehran University Press 1993; 2: 125-127.