فروشگاه اینترنتی بیگودی
ورود / ثبت نام
سبد خرید

سبد خرید من

Tag Archives: پوست

استفاده از گياهان دارويي در صنایع آرایشی بهداشتی

مهدی جودی / / پوست, مو

استفاده از گياهان دارويي در صنایع آرایشی بهداشتی

تمایل به توليد گياهان دارويي و معطر به دلیل تقاضای زیاد براي محصولات طبيعي در جهان، رو به افزايش است (2002 Carruba et al.,). سرزمين ايران در اعصار مختلف تاريخ همواره از کانون‌هاي مهم علوم گوناگون به ويژه داروسازي و کشت و پرورش گياهان دارويي بوده است (Sirajuddin, 2010). در سال‌های اخیر، آشنایی علمی و بنیادی انسان با خواص و آثار مفید دارویی طبیعی، زمینه استفاده روز افزون از آن‌ها را فراهم آورده است (امیدبیگی، ۱۳۸8). اعلام ممنوعيت سازمان بهداشت جهاني برای استفاده از رنگ‌ها و اسانس‌هاي مصنوعي و همچنین عوارض جانبي داروهاي شيميايي در سال‌هاي اخير سبب رونق كشت و كار گياهان دارويي شده است (مرادی و همکاران، 1388). به گونه‌ای كه قرن بيستم را، قرن بازگشت به طبيعت و سده استفاده از دارو‌هاي گياهي نام نهاده‌اند (گلشادی و همکاران، 1381).

 امروزه توسعه کشت و کار گیاهان دارویی مبحث جدید و جالب توجهی در کشاورزی می‎باشد. بخش گیاهان دارویی و طیف فعالیت‎های وابسته به آن نه تنها از نظر تأمین مواد اولیه صنایع مختلف، برای تأمین سلامت جمعیت روز افزون جهان و ایجاد زمینه‎های اشتغال و ارز‎آوری در کشور دارای اهمیت خاصی است، بلکه از نظر توسعه‎ی اقتصادی–اجتماعی نیز در توزیع درآمد و توجه به مناطق کمتر توسعه یافته دارای نقش مهمی می‎باشد، تخمین زده می‎شود که حدود 25 درصد از تمام دارو‎های مدرن در دنیا به طور مستقیم یا غیر مستقیم از گیاهان مذکور مشتق شده‎‎اند (Ziarati et al., 2012).

كشور ايران با ١١ اقليم و بيش از ٧٥٠٠ گونه گياهي، دارای گونه‌های با ارزش دارويي و نادر مي‌باشد (قاسمی دهکردی، 1381). چون برخی از ترکیب‌‌هاي ثانويه که تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی در گیاهان ساخته می‌شوند، به عنوان فرآورده‌های نهایی سوخت و ساز گياه از نظر اقتصادی بسیار مهم و ارزشمند مي‌باشند. از این رو تأثیر عوامل محیطی مختلف بر کیفیت و کمیت ترکیب‌‌هاي مذکور همواره باید مورد تحقیق و آزمایش قرار گیرد و موقعیت آنان در طبقه‌بندی ترکیب‌‌هاي ثانویه مشخص شود (امیدبیگی، 1388).

تاريخچه گياهان دارويي به طور دقيق مشخص نيست و در طول تاريخ استفاده از گياهان دارويي با خرافات و آداب خاصي همراه بوده است. مصري‌ها و چيني‌ها از اولين اقوامي هستند كه از حدود ٢٧٠٠ سال پيش از ميلاد مسيح از گياهان به عنوان دارو استفاده مي‌كردند (امیدبیگی، 1388).

در قرن‌هاي هشتم تا دهم ميلادي بوعلي سينا و محمد زكرياي رازي سبب توسعه دانش درمان با گياه شدند و در قرن سيزدهم ابن‌بيطار خصوصيات بيش از ١٤٠٠ گياه را در كتابي گرد آوري نموده و در قرن نوزدهم داروهاي شيميايي به سرعت جايگزين بسياري داروهاي گياهي گرديد. سپس در اواخر قرن بيستم عوارض جانبي و مضر داروهاي شيميايي سبب رويكرد دوباره دانشمندان به گياهان دارويي شد به طوريكه اين دوره را رنسانس گياهان دارويي ناميدند. تا قرن نوزدهم گياهان دارويي به شكل بسيار ابتدايي مورد مصرف قرار مي‌گرفتند تا اينكه استخراج مواد مؤثر گياهي، از قرن نوزدهم آغاز گرديد. دلايل استخراج مواد مؤثر گياهي و خالص‌سازي و بكارگيري آن‌ها در فرمولاسيون‌هاي دارويي و صنایع آرایشی و بهداشتی را مي‌توان در موارد زير خلاصه نمود:

١‐ عدم امكان نگهداري گياهان به مدت طولاني.

2- عدم دسترسي سريع به منابع گياهي.

٣‐ عدم معيار معيني به منظور مقدار مصرف و تجويز آن به بيمار (امیدبیگی، 1388).

80 درصد از مردم آفریقا از انواع اشکال سنتی گیاهان دارویی استفاده می‌کنند (WHO, 2005; SARS, 2003). 65 تا 80 درصد جمعیت جهان از گیاهان دارویی به عنوان شکل اولیه مراقبت بهداشتی استفاده می‌کنند (Fakeye et al., 2008; Christine, 2009).

فیتوشیمی:

در ادامه توضیحی در مورد رشته‌های فارماکوگنوزی و فیتوشیمی داده می‌شود تا علت استفاده از گیاهان در صنایع دارویی و آرایشی بهداشتی بیشتر مشخص گردد.

پس از انجام يك سري تبديلات تكنولوژيك كه يك گياه دارويي را به يك داروي گياهي مبدل مي‌سازد، گياه دارويي محتوي مواد مختلفي است كه اكثر آن‌ها بر روي بدن انسان تاثير مي‌گذارند. رشته‌اي كه در مورد مواد مؤثره، ساختمان و وضعيت آن‌ها در گياه، تغييرات و تبديل آن‌ها در طول زندگي گياه و تهيه داروهاي گياهي مطالعه مي‌نمايد، فيتوشيمي (شيمي گياهي) ناميده مي‌شود. فيتوشيمي با علم داروسازی طی سالیان بسیار زیاد ارتباط نزدیکی داشته است به طوری‌که ساختار شیمیایی بسیاری از ترکیبات متابولیت‌های ثانویه (ترکیبات شیمیایی گیاهان) شناسایی شده جهت درمان را به صورت مصنوعی ساخته و در علم داروسازی مورد استفاده قرار می‌دهند.

از لحاظ علمی، اجرایی و مدل‌ اجرا و اهداف پروژه‌ها شیمی گیاهی شبیه به شاخه‌ی فارماکوگنوزی شاخه‌های تخصصی دارو سازی است. بسیاری از پروژهای شیمی گیاهی بسیار شبیه به پروژهای شاخه‌های فارماکوگنوزی در دانشکده های دارو سازی است. این دو رشته می‌توانند پروژهای زیادی با هم داشته باشند حاصل تلفیق شیمی گیاهی و داروسازی می‌تواند بسیار کارایی داشته باشد و دارو و محصولات آرایشی و بهداشتی موثرتر و کاراتر در عین حال با کمترین ایجاد مشکل در بدن تولید نمود.

با استفاده از گیاهان دارویی می‌توان دارویی ارزان و طبیعی به دست آورد. مواقعی گیاهی می‌تواند یک یا چند ترکیب سخت و پیچیده را به راحتی و فقط با استفاده از نور و آب و هوا تولید کند که تولید ترکیب سخت و پیچیده در محیط آزمایشگاهی بسیار طاقت فرسا است. این ویژگی بیشتر داروهای گیاهی می‌باشد که در دانشگاه‌های دنیا باعث ایجاد شاخه‌های فارماکوگنوزی و فیتوشیمی شده است.

تقسیم‌بندي متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی:

آلکالوییدها، گلیکوزیدها، روغن‌هاي فرار، سایر مواد موثر (مواد تلخ، فلاون‌ها، فلاونوییدها، موسیلاژها و غیره) می‌باشد. هر کدام از این ترکیبات دارای خواص و ویژگی‌های منحصر به فردی جهت استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی هستند که از حوصله مقاله خارج است.

نویسنده محسن شجایی

منابع:

امیدبیگی، ر. 1388. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات آستان قدس رضوی. 348 صفحه.

قاسمی دهکردی، ن. 1381. فارماکوپه گیاهی ایران. ناشر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، معاونت غذا و دارو. ص 443.

گلشادي ا، ر. انصاري، ص. عسگري، ن. صراف زادگان و م. بشتام، 1381. آگاهي، اعتقاد و عملكرد نسبت به دارو‌هاي گياهي در مردم شهر اصفهان. فصلنامه گیاهان دارویی2، ص. 21-28.

مرادي ر، پ. رضواني مقدم، م. نصيري‌محلاتي، ا. لكزيان، 1388 . بررسي تأثير كودهاي بيولوژيك و آلي بر عملكرد، اجزاي عملكرد دانه و ميزان اسانس گياه رازيانه (Foeniculum vulgare). مجله پژوهشهاي زراعي ايران، جلد 7، شماره 2. ص 635-625.

 

Carruba A., R. La Torre and A. Matranga. 2002. Cultivation trials of some aromatic and medicinal plants in a semiarid Mediterranean environment. Proceeding of an international conference on MAP. Acta Horticulture(ISHS), 576:207-213.

Christine Patterson HA: A Complementary Alternative Medicine Questionnaire for Young Adults, Integrative Medicine Insights 2009, 4:1-11. combination of traditional Chinese medicine

Fakeye TO, Onyemadu O: Evaluation of knowledge base of hospital pharmacists and physicians on herbal medicines in Southwestern Nigeria, Pharm Pract 2008, 6(2):88-92

SARS, Clinical trials on treatment using a and western medicine, Geneva: WHO; 2003. pp. 53-61.

Sirajuddin MF. Treatment and medicine plants in Iran. Quarterly Journal of Medical History 2010; 2:11-33

WHO traditional medicine strategy 2002– 2005, Geneva: WHO; 2002.

Ziarati, P. Karbalaei Mohammad Persia Behbahani, N. 2012.Screening of Heavy Metal Contents in Heracleum persicum (Golpar) from Selected Markets in Tehran. 1(11):1 – 3.

 

سیاه دانه خواص ضد سرطانی

مهدی جودی / / پوست, مو

سیاه‌دانه

نام فارسی: سیاه دانه، شونیز

نام علمی: Nigella sativa L.

خانواده: Ranunculaceae

نام انگلیسی: Black cumin

سیاهدانه گیاهی یک ساله متعلق به تیره آلاله، به ارتفاع 60 تا 70 سانتی‌متر، برگ‌ها به رنگ سبز خاکستري داراي بریدگی‌هاي نخی، گل‌ها به رنگ سفید تا آبی، میوه به صورت برگه (فولیکول) می‌باشد که درون آن تعداد زیادي دانه سیاه و معطر قرار دارد. در دانه‌هاي سیاهدانه حدود 4/1 درصد اسانس وجود دارد. دانه‌هاي این گیاه از لحاظ دارویی به عنوان بادشکن، قاعده آور، مسهل، شیرافزا، ضد یبوست و تقویت کننده نیروي جنسی در مردان کاریرد دارد. این گیاه علاوه بر خودرو بودن در مناطق مختلفاروپا، غرب آسیا و برخی مناطق ایران به صورت زراعی نیز کشت می‌شود (Majnoon Hosseini and Davazdahemami, 2007).

سیاه دانه در طب نوین

اثرات ضداكسايشي، ضدالتهابي، تقويت كننده سيستم ايمني و آنتي هيستاميني روغن و عصاره دانه گياه سياه دانه باعث شده است اثرات فارماكولوژيك متعددي مانند كاهش قند، چربي و فشار خون با لا، دفع كننده صفرا و اسيد اوريك، محافظ بافت هاي كبد، كليه و قلب و عروق و همچنين اثرات ضد ميكروب و ضد انگل از اين گياه گزارش شود (Ali et al., 2003).

30 درصد وزن سياه دانه روغن تشكيل مي‌دهد كه P-cymen اصلي‌ترين تركيب آن است و تقريباً 48/61 درصد از وزن روغن فرار آنرا تشكيل مي‌دهد (Geng et al., 2000).

دانه گياه منبع غني اسيدهاي چرب ضروري و غير اشباع است. اصلي‌ترين اسيد چرب غي ر اشباع اسيدلينولئيك و سپس اسيداوليئك است. تركيبات ديگري مانند فسفو ليپيدها، كاروتن، كلسيم، آهن و پتاسيم نيز در دانه‌ها وجود دارد (Correa et al., 1986; Nickavar et al., 2003; Ramadan et al., 2002).

اثرات ضدسرطاني سياه دانه: روغن سياه دانه اثرات مشخصي عليه سلول‌هاي سرطاني انساني دارد(Swamy et al., 2003).

عصاره الكلي و آبي باعث غيرفعال شدن رشد سلول هاي سرطاني پستان مي‌شود (Ali et al., 2007).

تزريق مستقيم روغن سياه‌دانه به سلول توموري طي 30 روز متوالي باعث كاهش اندازه 5/2 سانتي‌متري سلول‌هاي توموري مي‌شود (Swamy et al., 2000).

اثرات ضد آلرژي سياه دانه: هيستامين از بافت هاي بدن آزاد شده و واكنش هاي آلرژيك ايجاد مي كند. روغن سياه دانه تجويز شده به بيماران مبتلا به آسم برونكيال به دليل خواص آنتي اكسيداني باعث رفع علايم در تعداد زيادي از بيماران مي شود (El-Dakhakhny, 2000).

در هر كيلوگرم سياهد انه، 216 گرم پروتئين، 406 گرم چربي، 84 گرم فيبر، ، 45 گرم خاكستر (ash)، 249 گرم عصاره بدون نيتروژن، 38 گرم رطوبت، 105 ميلي گرم آهن، 18 ميلي گرم مس، 60 ميلي گرم روي، 527 ميلي‌گرم فسفر، 1860 ميلي گرم كلسيم، 4/15 ميلي گرم تيامين، 57 ميلي گرم نياسين، 5 ميلي گرم پيرودوكسين و 160 ميكروگرم فوليك اسيد وجود دارد (Takruri & Dameh, 2000).

و به طور كلي 38-34 درصد روغن، پروتئين، آلكالوئيد، ساپونين و 5/2-4/0 درصد اسانس از آن تهيه مي‌شود (Lautenbacher, 2000).

سیاه دانه در طب سنتی

قانون:

مزاج در سوم گرم و خشک است.  خاصیت تند و تیز، تکه کننده بلغم، زداینده، باد شکن، بادکرده‌ها را فرو نشاند. بسیار تنقیه کننده است. زگیل‌های واژگون (المنکوسه) را می‌برد. خال‌ها را می‌زداید و در علاج بهک و برص ویژگی دارد. با سرکه داروی جوش شیری است و ورم بلغمی و سخت را علاج است. داروی زکام است بویژه اگر در روغن سرخ کنند. سیاه‌دانه سبب باد کردن انسدادهای پالایشگاه است. حشرات از دودش می‌گریزند.

مخزن‌الادویه:

در سوم گرم و خشک است. مسخن و مجفف رطوبات. منضج و مقطع اخلاط و جالی و مدر شیر و بول و حیض و مسقط جنین زنده و مرده و مشمیه و تریاق سموم بارده شرباً و بخوراً و حمولاً با دهن سوسن. جهت سرفه بارده و درد سینه و انتصاب نفس و غثیان و استسقا و یرقان و سپرز و قولنج ریحی شرباً و ضماداً نافع و مداومت خوردن آن هر صباح مدر بول و حیض و شیر و با روغن جهت سرخ کردن رخساره و تصفیه بشره و با سرکه جهت اخراج اقسام کرم معده. مضر گرده (کلیه)، مصلح آن کتیرا.

نویسنده محسن شجایی

منابع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

 

Lautenbacher LM. Schwarzkümmelöl. Dtsch. Apoth. Ztg. 1997; 137: 68 – 9.

Ali BH, Blunden G. Pharmacological and toxicological properties of Nigella sativa. Phytother. Res. 2003; 17: 299 – 305.

Ait Mbarek L, Ait Mouse H, Elabbadi N, Bensalah M, Gamouh A, Aboufatima R, Benharref A, Chait A, Kamal M, Dalal A, Zyad A. Antitumor properties of blackseed (Nigella sativa L.) extracts. Braz. J. Med. Biol. Res. 2007; 40 (6): 839 – 47.

Swamy SM, Tan BK. Cytotoxic and immunopotentiating effects of ethanolic extract of Nigella sativa seeds. J. Ethnopharmacol. 2000; 70: 1 – 7.

Geng D, Zhang S, Lan J. Analysis on chemical components of volatile oil and determination of thymoquinone from seed of Nigella glandulifera. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2009; 34 (22): 2887 -90.

Correa AD, Jokl L, Carlsson R. Amino acid composition of some Amaranthus sp. Grain proteins and of its fractions. Arch Latinoam Nutr. 1986; 36: 466 – 76.

Nickavar B, Mojab F, Javidnia K, Amoli MA. Chemical composition of the fixed and volatile oils of Nigella sativa L. from Iran. Z. Naturforsch 2003; 58: 629 – 31.

Ramadan MF, Morsel JT. Characterization of phospholipids composition of black cumin (Nigella sativa L.) seed oil. Nahrung 2002; 46: 240 – 4.

El-Dakhakhny M. Studies on the Egyptian Nigella sativa L: IV. Some pharmacological properties of the seeds’ active principle in comparison to its dihydro compound and its polymer. Arzneimittelforschung 1965; 15: 1227 –9.

Takruri HR. and Dameh MAF. Study of the nutritional value of Black cumin seeds (Nigella sativa L.). J. Sci. Food. Agric. 1998; 76: 404-410.

بابونه ضد باکتری و روشن کننده پوست

مهدی جودی / / پوست

بابونه ضد باکتری و روشن کننده پوست 

 

گیاه شناسی

بابونه نامي است متداول كه به انواع مختلف اين گياه اشاره دارد. در مورد انواع بابونه در ايران با مطابقت دادن مشخصات ذكر شده در منابع قديم و جديد و نمونه هاي موجود در بازار دارويي، اين نتيجه حاصل شده است كه نام‌هاي عمومي بابونه را مي‌توان معادل با سه جنس Matricaria، Tripleurospermum و Anthemis قرار داد.

از گل‌هاي خشك بابونه كبير Matricaria parthenium به عنوان ضداسپاسم براي تسكين تب استفاده مي‌شود و تنتور آن حشره كش مي‌باشد. در دوراني در اروپا به خصوص در بازار لندن به عنوان داروي پيش‌گيري طاعون عرضه و مصرف مي‌شده است. تحقيقات جديد نشان داده كه بابونه كبير كاهنده فشارخون است و به عنوان يك عامل موثر در رفع اختلالات هاضمه كاربرد دارد (ميرحيدر، 1389).

بابونه صغير Matricaria camomille كه به نام از اسانس بابونه رسمي در استعمال خارجي در موارد روماتيسم و همچنين براي از بين بردن نفخ و كوليك استفاده مي شود. از عصاره گل‌هاي تازه بابونه كه شامل اسانس فراواني است براي ضدعفوني كردن مخاط دهان و لثه ها پس از كشيدن دندان و در موارد جراحي هاي دندان استفاده مي‌گردد (ميرحيدر، 1389).

نوع ديگر بابونه به نام بابونه وحشي Anthemis arvensis نيز ضدعفوني كننده و التيام دهنده زخم است و ضمناً تب بر نيز مي باشد. از دم كرده گل‌هاي اين گياه براي شست و شوي زخم استفاده مي‌شود (ميرحيدر، 1389).

 

نام فارسی : بابونه

نام علمی: Matricaria chamomilla L.

خانواده: Compositae (Asteraceae)

اسم انگلیسی: Chamomile

 

 

ارتفاع این گیاه بین 30 تا 70 سانتی‌متر متغیر بوده و ساقه آن دارای انشعاب‌هایی است که هر یک از آنها به کاپیتول‌هایی به قطر 5/2-1 سانتی‌متر منتهی می‌شود. گل‌ها از دو نوع گلچه زبانه‌ای و لوله‌ای تشکیل شده‌اند و در انتهای ساقه مشاهده می‌شوند. گلچه‌های کناری زبانه‌ای به رنگ سفید و تعداد آنها متفاوت و بین 12 تا 18 عدد در هر گل است و این گلچه‌ها از نظر جنسی ماده هستند. گلچه‌های میانی نهنج لوله‌ای به رنگ زرد دیده می‌شوند. این گلچه‌ها از نظر جنسی نر ماده (دوجنسی) بوده که پس از باز شدن، استوانه‌ای شکل می‌شوند (رحیمی، 1380).

بابونه از گیاهان بومی منطقه مدیترانه بوده، ولی منشا آن را در آسیای صغیر گزارش کرده‌اند. این گیاه امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا، آسیای غربی، آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا پیدا کرده است (رحیمی، 1380).

بابونه در طی نوین:

درگذشته صرفاً از گل‌های بابونه به صورت سنتی استفاده می­شد ولی در حال حاضر از اسانس این گیاه در صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و غذایی به طور وسیعی استفاده می­شود. در کشورمان نیز مصارف داروهای تهیه شده از بابونه در حال افزایش بوده و داروهای متعددی در داروخانه­های کشور به فروش می­رسند که از مواد موثره بابونه در تهیه آنها استفاده شده است (ایزدخواه و نظامی، 1390).

در استعمال خارجی ضماد، لوسیون و حمام فرآورده‌های این گیاه اثر قاطع در رفع بیماری­ها دارد به طوری‌که از آن برای محفوظ نگه داشتن زخم از آلودگی‌ها و بهبود زخم‌های عمیق، زخم انگشتان، رفع التهاب و درمان ورم چشم و مخاط دهان، حلق و لثه‌ها می‌توان استفاده به عمل آورد. همچنین خستگی چشم را تسکین می‌دهد. حمام فرآورده‌های گیاه اثر معالج در زخم‌های واریسی، اگزماهای کهنه و خارش اشخاص مسن دارد. روغن گیاه ضد تشنج، آرام بخش و ضد التهاب می‌باشد و مرهم گل‌های آن در درمان زخم، خارش و گزیدگی بکار می‌رود (زمان، 1381).

متابولیت‌های ثانویه در بابونه:

ترکیبات لیپوفیل: ترکیبات لیپوفیل اسانس است که نامحلول در گلیسیرین و محلول در روغن‌های معدنی و گیاهی است. انحلال آن در پروپیلن همراه با تشکیل میسلهاست. استرها 85% اسانس بابونه را تشکیل می‌دهند. ترپنوئیدها و سینئول و ترانسپیروکاروئن نیز گزارش شده‌اند.

کامازولن­ها هنگام تقطیر، با بخار آب آزاد می‌شوند که مقدار آن بستگی به نوع و سن گل دارد. اثر ضد حساسیت و ضد خارش گل بابونه آلمانی و فرآورده­هایی که از آن تهیه می‌شود به علت وجود ترکیبات آلفابیسابولول- بیسابولول اکسیدها- کامازولن- ماتریسین است. در بین این ترکیبات ماتریسین دارای بالاترین اثر ضد حساسیت و ضد خارش است.

یکی دیگر از آرولن­های موجود در آن اسپاتولنول است. همچنین ترکیبات سزکویی ترپن، آلفابیسابولول، بیسابولول اکسید A و  B در گل بابونه موجود است.

آزولن‌ها در شرایط اسیدی و در حین تقطیر تشکیل می‌شوند. اسانس بدست آمده، در پروپیلن گلیکول محلول ولی در گلیسرین و روغن‌های معدنی نامحلول است.

رنگ آبی تیره از اندازه‌گیری ضریب شکست و چرخش معدنی اسانس بابونه آلمانی ممانعت می‌کند. برای استخراج اسانس توسط حلال‌ها از روش ماسراسیون- پرکلاسیون- پرکلاسیون مجدد گل بابونه استفاده می‌شوند.

ترکیبات هیدروفیل: تعداد زیادی از ترکیبات شیمیایی در انواع بابونه‌ها شناسایی شده‌اند. برخلاف ترکیبات اسانس که در انواع مختلف بابونه نوسان بسیار زیادی نشان می‌دهند، در مورد بقیه ترکیبات نوسان محدودتر است. اگرچه در مورد ترکیبات فلاونوئیدی نیز از نظر کمی و نوع فلاونوئید در گونه‌های مختلف بابونه مقداری اختلاف مشاهده می‌شود.

در رابطه با کومارین‌ها و اسیدهای گیاهی، این اختلاف کمترمشاهده می‌شود. فرآورده‌های گل بابونه به خاطر اثر ضد اسپاسم و ضد حساسیت و خارش کاربرد وسیعی دارند. این اثر فارماکولوژیک مرهون ترکیبات هیدروفیل مانند آپی‌ژنین گلیکوزیدهای آن از یک طرف و از طرف دیگر ترکیبات لیپوفیل مانند آلفابیسابولول، بیسابولول اکسیدها، ماتریسین و آزولن‌ها است (ایزدخواه و نظامی، 1390).

بابونه در دیگر کشورها:

بابونه از زمان‌هاي قديم مورد توجه و مصرف بوده است. در مصر باستان آن را هديه‌اي از جانب خدايان و براي درمان تب مناسب دانسته‌اند. جالينوس آن را گياهي توصيف كرده است كه بويي شبيه سيب يا به دارد . نام انگليسي آن Chamomile از دو كلمه‌ي يوناني Chamos به معناي زمين و Melos به معناي سيب مشتق شده است كه به همين موضوع اشاره دارد (Blumenthal et.al., 2000).

در چین و ژاپن، گل‌های خشک آن را با چای دم کرده و به عنوان بادشکن استفاده می‌کنند. در آلمان گل بابونه به عنوان یک چای دارویی استاندارد برای مصرف خوراکی و شکل شوینده غرغره، کرم یا پماد، بخور و افزودنی در حمام و سونا پذیرفته شده است. در طب آلمان، فرآورده‌های بابونه انتخاب اول جهت درمان حساسیت‌های پوستی کودکان می‌باشد. با وجود استفاده عمومی از چای بابونه به عنوان آرام بخش خفیف و خواب آور، در کشور آلمان به علت عدم وجود تحقیقات چاپ شده، مصرف گیاه به این منظور پذیرفته نشده است (میرحیدر، 1375).

 

بابونه در طب سنتی

بابونه در قانون:

مزاج گل در اول گرم و خشک است. باز کننده است، غلیظ را لطیف می‌نماید، سستی می‌آورد، گدازنده است با کمی جذب یا اصلا جاذب نیست. به سبب قوت سست کنندگی و تحلیل که در آن موجود است ورم‌های گرم را فرو نشاند و تصلبات کم را نرم می‌کند و خوردن آن ورم‌های سخت داخلی مفید است. خون را از سینه پاک می‌کند و بر می‌کند. در تب‌های هر روزه روغن بابونه را بر تن مالند و در تب‌‌های کهنه آن‌را در اواخر تب می‌خورند.

بابونه در مخزن الادویه:

مزاج در دوم گرم در آخر خشک. گل آن ملطف و محلل بی جذب و مفتح و مقوی دماغ و اعصاب و باه و با قوت تریاقیه و مدر عرق و شیر و بول و حیض و جهس امراض دماغی و درد سر و نزلات و تحلیل بقایای رمد و تحلیل ریاح گوش و یرقان و رحم و تحلیل و تایین اورام. مضر حلق، مصلح آن شرنت انار. روغن بابونهگرم در دوم و خشک در اول بلکه در خشکی معتدل. خواص آن محلل اورام بارده و مرکبه و مجفف رطوبات و تدهین بدان جهت دفع لرز حمیات بلغمی وسوداوی، تحلیل ریاح محتبس در اعضاء و درد کمر و مفاصل و نقرس.

نویسنده محسن شجایی

منابع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

ایزدخواه، میلاد و نظامی، امین. 1390. معرفی و بررسی خواص گیاه دارویی بابونه. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

رحیمی کلامرودی. کشت گونه‌های دیپلوتید و تتراپلوئید بابونه و بررسی ترکیب اسانس و مقایسه با نمونه‌های موجود در ایران. پایان‌نامه دکترای داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

زمان، س. گیاهان داروئی. انتشارات ققنوس.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

میرحیدر حسين. 1375. کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماری‌ها. نشر فرهنگ اسلامی.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد پنجم. ص 93.

 

Blumenthal M, Goldberg A, Brinchmann J. Herbal Medicine. Austin: American Botanical council; 2000. p.57.

 

تکامل سریع ژنتیکی پوست روشن‌ تر

مهدی جودی / / پوست

تکامل سریع ژنتیکی پوست روشن‌تر به رنگدانه‌ها مربوط است

جمعیت بومیان در جنوب آفریقا یک ژن ایجاد شده‌ است که پوست را روشن‌تر می‌کند و دانشمندان اکنون تکامل سریع این ژن در تاریخ بشر را شناسایی کرده‌اند.

ژن SLC24A5 که سبب شبیه سازی رنگدانه پوست می‌شود، تنها از 2000 سال پیش از شرق آفریقا به جنوب آفریقا وارد شده است. انتخاب مثبت شدید این ژن باعث افزایش فرکانس در میان برخی از جمعیت KhoeSan شد.

انسان شناس معاصر دیوید Brenna Henn و همکارانش نشان داده‌اند که ژن برای پوست روشن‌تر در میان مردم آفریقای جنوبی در 2000 سال گذشته به سرعت در حال گسترش است.

بر اساس مقاله‌ای که به صورت آنلاین در مجله “آکادمی ملی علوم” در دسامبر منتشر شده است، این یک “مثال نادر از سازگاری شدید و مداوم در تاریخ انسانی اخیر است و اولین نمونه شناخته شده از جریان انطباق ژن در موضع رنگدانه در انسان است”.

یافته‌ها بر اساس تحقیقات چند دانشمند است. نویسنده اصلی منگ‌لین، این تحقیق را به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه استونی بروک انجام داد و اکنون در حال کار با انسان‌شناس Brenna Henn از دانشگاه کالیفرنیا و دیویس از مرکز ژنوم و گروه انسان‌شناسی است. لین اکنون یک محقق پس از گرفتن دکترای ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است.

در کار قبلی، محققان با بررسی یک تجزیه و تحلیل ارتباط ژنوم در حدود 450 نفر در تغییرات pigmentation در دو جمعیت خسان از آفریقای جنوبی به مطالعه پرداختند. آن‌ها با شبیه‌سازی تاریخچه‌های جمعیتی با و بدون انتخاب مثبت در ژن SLC24A5  مرتبط با بالا پیگیری کردند. نمونه‌برداری از DNA و رنگدانه در اکوتیپ شمالی آفریقای جنوبی در کویر جنوبی Kalahari و مناطق Richtersveld صورت گرفت.

 

ژن نقش مهمی در رنگ‌آمیزی پوست دارد

محققان گفتند افرادی که دو نسخه از ژن رنگ‌آمیزی روشن‌تر دارند، 14 درصد پوست روشن‌تر دارند. ژن SLC24A5  نقش اصلی در زمینه ژنتیک رنگ پوست روشن را بازی می‌کند.

در حالی که پوست روشن اغلب با جمعیت اروپایی همراه است، حتی در آفریقای جنوبی،Khoekhoe  و San در حال حاضر به اندازه کافی مهاجرت اخیر را تجربه نکردند تا میزان فرکانس ژن را ثبت کنند. در عوض، انتخاب مثبت قوی در طول 2000 سال گذشته تنها راه توضیح توزیع فعلی بود. این ژن، که در افراد خاورمیانه و شرق آفریقا هم حضور دارد، احتمالا در ابتدا تنها توسط تعدادی از افراد وارد منطقه شد.

منبع اصلی انتخاب مثبت مشخص نیست. محققان نطریه‌ای دادند که تغییر از مصرف حیوانات دریایی غنی از ویتامین D به مصرف حیوانات مرتعی یا کاهش میزان اشعه‌های خفیف، ممکن است تغییر رنگ پوست را در طول زمان تغییر دهد.

نتیجه‌گیری: در حالی که علت بیولوژیکی این رویداد انتخابی، تحقیقات بیشتری را به ارمغان می‌آورد، اخیرا ما یک نمونه سریع غیرمعمول برای رنگ آمیزی پوست روشن‌تر بر اساس یک آلل معرفی شده کمتر از 2000 سال پیش نشان دادیم، اولین مورد تطابق رنگ‌آمیزی از مهاجرت در انسان می‌باشد.

نویسنده محسن شجایی

منبع:

مواد ارائه شده توسط دانشگاه کالیفرنیا.

https://www.sciencedaily.com/releases/2018/12/181210165103.htm

خواص جو در طب نوین

مهدی جودی / / پوست, مو

جو

مقدمه:

مالت جو در داروسازي کاربرد وسیعی دارد زیرا ماده‌اي است که ضد اسکوربوت می‌باشد و در موارد کمی ویتامین C بدن خیلی مفید است و براي تهیه شیرهاي غلیظ مخلوط با مالت و تهیه غذاي اطفال و شیرینی‌ها کاربرد فراوان دارد و بعلاوه از جوانه جو جوشانده‌اي تهیه می‌شود به نام آب تور در جوانه جو آلکالوئیدي به نام هوردئین وجود دارد و سولفات هوردئین خاصیت ضدعفونی کننده روده دارد. از عصاره مالت جو نیز که از جوشاندن مالت در آب و غلیظ کردن مایع حاصل در حد عصاره به دست می‌آید در داروسازي و معالجه بیماري‌ها استفاده وسیعی به عمل می‌آید (ميرحيدر، 1389). به علت وجود پوسته و تركيبات شيميايي خاص، تغييرات مطلوبي طي جوانه‌زني پيدا كرده و داراي ويژگي‌هاي مطلوب‌تري نسبت به ساير غلات در زمينه مالت‌سازي است .جو بعد از گندم، برنج و ذرت چهارمين غله مهم است كه كشت آن به حدود ده هزار سال پيش باز مي‌گردد (Dendy, 2001).

مشخصات گیاه‌شناسی:

نام فارسی: جو، شعیر

نام علمی: Hordeum vulgare

خانواده: Gramineae

نام انگلیسی: Barley

جو گیاهی است یکساله که ارتفاع ساقه استوانه‌اي آن بسته به ارقام مختلفه از 100-40 سانتی‌متر فرق می‌کند. برگ‌ها سبز تیره متناوب باریک دراز و در موقع لمس کردن بخصوص در جهت بالا به پایین برگ خشونتی احساس می‌شود. میوه آن به شکل سنبل که داراي سنبله یا سنبله‌اي کوچک است و هر سه سنبلک در یک محفظه جاي دارد و در هر گرهی دو محفظه و در نتیجه به طور کلی در هر ردیف شش گل است. در بعضی ارقام هر شش گل تلقیح می‌شود و این ارقام داراي شش ردیف سنبلک می‌باشند، این ارقام را جوشش ردیفه می‌نامند. از نظر کاشت، جو به دو نوع تقسیم می‌شود جو بهاره و جو پاییزه. جو پاییزه در پاییز کاشته می‌شود و احتیاج به دیدن سرماي زمستانه دارد و طول زندگی آن بلندتر از جو بهاره است ولی به هرحال زودتر از جو بهاره برداشت می‌شود. جو بهاره در بهار کاشته می‌شود و احتیاج به دیدن سرماي زمستانه ندارد و بدون دیدن زمستان به دانه می‌نشیند. طول دوره زندگی آن کوتاهتر از جو زمستانه است ولی بعد از جو زمستانه برداشت می‌شود و در مناطقی که بارندگی و رطوبت بهار و تابستان کم است جو زمستانه ترجیح دارد، زیرا قبل از مواجه‌‌ی با فصل خشکی گیاه می‌رسد و برداشت می‌شود (ميرحيدر، 1389). بنابر آمار فائو بیشترين تولید جو در ايران مربوط به سال 2010 با حدود 3 میلیون و 500 هزار تن می‌باشد که سطح زير کشت در همین سال بیش از 1500 هزار هکتار بوده است و کشور ايران در سال‌های 2010 تا 2011 همواره مقام اول تا سوم را در میزان عملکرد، مقدار تولید و سطح زير کشت به گیاه جو در بین کشور های جنوب آسیا به خود اختصاص داده است (www.faostst.FAO.org).

 

ترکیبات شیمیایی:

از نظر ترکیبات شیمیایی و مواد مختلفه ارقام جو برحسب محل کاشت متفاوت هستند و مقدار مواد از یک رقم تا رقم دیگر کمی تغییر میکند (ميرحيدر، 1389).

جو همچنین داراي مقدار زیادي پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي می‌باشد. در سال‌هاي اخیر توجه زیادي به اثرات منفی پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي بر ارزش غذایی دانه غلات شده است. مقدار پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي در غلات مختلف، متفاوت است. در ذرت و سورگوم، مقدار این ترکیبات بسیار کمتر است ولی جو، گندم، چاودار و تریتیکاله مقادیر قابل توجه‌ی از این ترکیبات را دارا هستند (Bedford & Classen, 1992;Choct, 1992).

پلی‌ساکاریدهاي غیرنشاسته‌اي محلول با غشاء گلیکوکالیکس لایه مخاطی روده واکنش داده و باعث افزایش ضخامت لایه مخاطی شده و در نتیجه سبب. کاهش میزان جذب مواد مغذي در روده می‌شوند (Choct, 1997).

 

جدول 1: میزان برخی عناصر معدنی درقسمت‌های هوائی چندگونه گیاه (درصد در ماد ه خشک)

مالت

در فرآيند مالت سازي به خاطر افزايش فعاليت آنزيم‌ها، تجزيه ساختار ديواره سلول، نرم شدن دانه، ايجاد عطر، طعم و رنگ مطلوب و توليد قندهاي احياء منجر به افزايش دسترسي به مواد مغذي دانه و قابليت استفاده آن مي‌شود (Rimsten, 2003).

عصاره مالت جو به طور متوسط داراي مقدار زیادي مالتوز (حدود 60 درصد)، 10 ساکاروز درصد 21 درصد دکسترین و سایر مواد معدنی است و براي ازدیاد ترشح شیر مفید است و داراي ویتامینهاي 1B و 2B می‌باشد. بررسی شیمیایی و تجزیه دیگري نشان می‌دهد که در هریک صد گرم عصاره خشک مالت جو مواد زیر موجود است: آب 3 گرم، انرژي 367 کالري، پروتئین 6 گرم، مواد هیدرات‌هاي کربن شامل قندها و نشاسته 89 گرم، خاکستر 6/1 گرم، کلسیم میلی‌گرم، فسفر 294 میلی‌گرم، نیاسین 8/9 میلی‌گرم، تیامین 36/0 میلی‌گرم و رایبوفلاوین 45/0 میلی‌گرم (ميرحيدر، 1389).

خواص جو در طب جدید:

جو از نظر طبیعت طبق نظر حکماي طب سنتی سرد و خشک است و مواد مغذي آن از گندم کمتر است ولی قابض و خشک کننده است. غلیان صفرا و خون را تسکین می‌دهد، عطش را فرو می‌نشاند و حدت تب‌هاي گرم و تب‌هاي سل را تقلیل می‌دهد. مضر مثانه است از این نظر باید با روغن و انیسون خورده شود.

اگر جو مقشر را بپزند به حدي که جوها شکفته و خوب پخته شود ولی آن را نمالند و آن را صاف کرده و سردش نمایند ماء الشعیر به دست می‌آید. ماء الشعیر سرد و تر است، مسکن حدت خون، صفرا، اخلاط سوخته و تب‌ها و امراض گرم می‌باشد. حرارت باطنی را تسکین می‌دهد و حرارت کبد و عطش مفرط را فرو می‌نشاند و براي سل، زخم‌هاي ریه، ذات‌الجنب، سردرد گرم و امثال این‌ها نافع است. زود هضم می‌شود، مولد خون صالح است و به اصطلاح خونساز می‌باشد ولی معده را سست می‌کند. براي آلات داخل شکم اشخاص سردمزاج مضر است و نفاخ، از این نظر باید با گل قند خورده شود و در مواردي که شکم بسته است و یبس می‌باشد خوردن ماء‌الشعیر جایز نیست و جمع بین ماء الشعیر سکنجبین نیز جایز نیست. اگر ماء الشعیر با نصف وزن جو آن، خشخاش کوبیده مخلوط و مانند حریره شود، براي سردرد گرم مفید است و با عناب، سپستان، انجیر و پرسیاوشان براي درد سینه و سرفه مجرب است (ميرحيدر، 1389). نتايج تحقيقات Newman در سال 2005 نشان مي‌دهد كه مصرف نان‌هاي حاوي آرد جو و بتاگلوكان در كنترل قند خون، كاهش ميزان كلسترول و چربي خون، كاهش بروز بيماري‌هاي قلبي عروقي و كاهش وزن افراد موثر مي‌باشد (Paulickova, 2005).

خواص درمانی در دیگر کشورها:

مالت جو کمک به هضم غذا می‌کند و مغذي است و سینه را نرم می‌کند و براي سقط جنین به کار می‌رود [هاو].

در چین قدیم جوانه‌هاي جو را در موارد سقط جنین به کار می‌بردند و به عنوان سقط کننده جنین می‌خوردند و به علاوه از آن به عنوان دارو براي ناراحتی‌هاي بعد از زایمان استفاده می‌کردند [استوارت] و براي معالجه سوءهاضمه تجویز می‌شده است. خوردن دانه جو تشنگی را فرومی‌نشاند. تب را برطرف می‌کند و به عنوان مقوي و تونیک عمل می‌کند و مالت در هضم غذاهاي نشاسته‌اي خیلی کمک می‌کند و براي کاهش ترشح شیر کاربرد دارد (ميرحيدر، 1389).

 

جو در طب سنتی

جو به طور کلی در طب سنتی به سه صورت مختلف استعمال می‌شود.

1- جو درست که دانه با سبوس روي آن باشد و فقط دنباله آن را کنده باشند.

2- جو مقشر یا پوست گرفته که عملا قسمتی از پوست آن گرفته شده است.

3- جو سفیدکرده که تمام پوست و سبوس آن را گرفته و به صورت جو سفید درآمده باشد که در اصطلاح به آن جو مرواریدي می‌گویند. جو درست معمولا براي تهیه غرغره‌ها به کار می‌رود و در سایر موارد از جو مقشر یا جو کاملا سفید شده استفاده می‌شود (ميرحيدر، 1389).

 

جو در قانون:

در اول سرد وخشك. خاصيت زداينده دارد. ماده غذاي‌اش كمتر از گندم است. آب جو از قاوت جو قوي‌تر است. آرد جو و قاوتش تندي و شدت اخلاط را كاهش دهد. آب جو شلت رقيق‌تر از جو معمولي است. هر نوع آب جو نافع است. آب جو را به گرمي به لكه‌هاي سياه مالند مفيد است. آن‌را در آب  مي‌پزند مانند سوپ مي‌شود و با زفت و رازيانه مخلوط مي كنند و بر ورم سفت مي‌گذارند ورم را نرم كند. در آب پخته جو يا جو و آب پرمايه‌اش (كشك‌الشعير) داروي ورم‌هاي گرم است. در سركه بسيار تند و پر مايه پزند و بر گري چركين گذارند شفا دهد. جو و سركه را ضماد كنند و بر نقرس گذارند مفيد است، و ريزش مواد ناجور را از مفاصل باز مي‌دارد. ْب جو داروي بيماري‌هاي سينه است. آب جو را با تخم رازيانه خورند شير پستان را فزوني دهد. آب جو براي معده خوب نيست. قاوت و آب‌پز قاوت جو قبوضيت دهد، كشك جو، بول را ريزش دهد. آب كشك گندم از آب كشك جو ادراري بيشتر است. آب جو سردي دهد و تب‌ها را رطوبت بخشد. بايد براي تب‌هاي گرم تنها آب جو ساده باشد. ليكن براي تب‌هاي سرد با كرفس و رازيانه خوب است. براي تب‌هاي بلغمي جو پخته را با انجير و عسل‌اب بخورند مفيد است.

 

جو در مخزن‌الادویه:

در آخر اول سرد و خشك. قليل الغذاتر از گندم با قوت جاليه و قابضه و مجففه و رادعه و مسكن غليان صفرا و خون و عطش و حدت و حميات حاره حاد و سل و دق، مصلح آن روغن‌ها و انيسون است. آب جو مقشر مطبوخ به حدي كه جوها شكفته و مهرا شوند و صاف كرده و سرد نموده و يا نيم گرم بياشامندكه ماء‌الشعير نامند سرد و تر و مسكن حدت دم و صفرا و اخلاط محترقه و حميات حاره حاده و امراض حاده و مسكن حرارت باطني و لهيب و حرارت جگرو عطش مفرط و دق و سل و قرحه ريه و صداع حار و امثال اين‌ها و  مدر و سريع الانحدار و مولد خون صالح و مرخي و معده رسب و مضر احشاي بارده و نفاخ و مصلح آن گلقند و هنگام بطن استعمال آن جايز نيست. شيره جو كه كشك‌الشعير نامند سرد مايل به خشكي و غليظ‌تر از ماء‌الشعير و جهت اسهال صفراوي و امزجه حاره و غرغره بدان جهت ورم گلو و درد آن و ضماد آرد آن رادع و محلل اورام صلبه و گشاينده دماميل حاره با سركه جهت اورام صفراويه و شري. با انجير يا ما‌ء‌العسل جهت تحليل اورام بلغمي و حار بغايت موثر. چون خميرآن‌را بگذارند تا ترش شود و در دوغ حل كنند و يك شب بگذارند پس بنوشند جهت تسكين غليان خون صفراوي ولهيبباطني و تشنگي مفرط و قي صفراوي و تب‌هاي حاره و اسهال صفراوي.

مضار: مبرودين و نفاخ، مصلح آن شكر و با نباتات خوردن و مصلح سويق آن مغسول نمودن و با شيريني خوردن است.

 

نتیجه‌گیری:

توجه: به طور کلی نظر کارشناسان این است که هرچه بیشتر آرد جو را تصفیه کنند یعنی بیشتر سبوس آن گرفته شود اثر شفابخشی آن کمتر می‌شود. بهترین راه این است که جو با سبوس کامل به صورت آرد یا بلغور جو مصرف شود. جو سفیدکرده که اغلب در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود داراي آثار شفابخشی کمتري بخصوص در رفع یبوست می‌باشد. ولی به هرحال جو پوست کنده و بدون سبوس نیز از نظر مبارزه با بیماری‌هاي قلبی تا حدودي مفید است. دانشمندان دانشگاه ویسکانسن توصیه می‌کنند براي اینکه از حداکثر خواص جو استفاده شود حتی الامکان آرد کامل آن تهیه و مصرف شود، یعنی سبوس آن هیچ گرفته نشود. زیرا ترکیبات ضد کلسترول جو بیشتر در پوسته خارجی یعنی در سبوس جو قرار دارد.

دانه غلات و محصولات فرعی آنها از مهم‌ترین منابع خوراکی تأمین کننده کربوهیدرات‌ها و در نتیجه انرژي در جیره طیور می‌باشند که می‌توانند بیش از نیمی از جیره را تشکیل دهند. دانه جو با توجه به مناسب بودن شرایط اقلیمی و وضع آب و خاك کشورمان جهت توسعه کشت آن یکی از مواد خوراکی است که می‌تواند در تغذیه طیور مورد استفاده قرار گیرد. جو داراي غلظت بالایی از نشاسته، پروتئین، ویتامین و دیگر ترکیبات تغذیه‌اي مهم می‌باشد که باعث می‌شود به عنوان یک ماده خوراکی مهم تغذیه‌اي تلقی شود (Golian, 1997).

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد اول.

 

Anonymous. (2010). Agriculture Database of FAO-STAT. Available on the http:// FAOSTAT. FAO. ORG.

Bedford, M.R. and H.L. Classen. 1992. Reduction of intestinal viscosity through manipulation of dietary rye and pentosanase concentration is effected through changes in the carbohydrate composition of the intestinal aqueous phase and results in improved growth rate and feed conversion efficiency in broiler chicks. Journal of Nutrition. 122: 560-569.

Choct, M. 1997. Feed non-starch polysaccharides: Chemical structure and nutritional significance. Feed Milling International. June issue. 13-26 pp.

Choct, M. and G. Annison. 1992. The inhibition of nutrient digestion by wheat pentosans. British Journal of Nutrition. 67: 123 -132.

Dendy DAV, Dobraszczyk BJ. Cereal and products: chemistry and technology. Aspen Publishers 2001. Inc. 423 p.

Golian, A. and M. Salar Moini. 1997. Nutrient Requirements of Poultry. Sazemen Eghtesadi Qusar. 193 pp. (In Persian)

Newman, C. W., Newman, A. S., Elizabeth, A., Webster. F. (2005), The future of barley. Cereal food world. 50: 5.

Rimsten L. Extractable cell-wall polysaccharides in cereals. With emphasis on β-glucan insteeped and Germination barley. Doctoral thesis, Department of food science Uppsala 2003. pp. 21–27, pp. 39.

Vaculova , k., Gabrovska, D., Prokes, J., Ouhrabkova, J., Hoke, K., houska, M., Rysova, J., Paulickova, I. (2005), Changesin Hulless Barley Nutritional Quality During Grain Processing and Utilization. International Congress Flour Bread.

 

گل همیشه بهار ترمیم کننده زخم ها

مهدی جودی / / پوست

ترمیم زخم با همیشه بهار

مقدمه:

گل همیشه بهار سالیانی به عنوان گیاهی زینتی کشت می‌شد تا اینکه خواص دارویی آن شناخته شد و به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار گرفت. کشت واز طرفی کشت این گیاه در اروپا از قرن هفدهم آغاز شد. گل‌هاي بدون کاسبرگ همیشه بهار، در برخی از فارماکوپه‌ها به عنوان دارو معرفی شده‌اند و براي مداواي بیماري‌هاي معدي و روده‌اي استفاده می‌شوند (عمویی و همکاران، 1395).

 

 

مشخصات گیاه‌شناسی:

نام فارسی: همیشه‌بهار، زبیده و قرمهان

نام علمی: Calendula officinalis

خانواده: Asteraceae

نام انگلیسی: marigold Pot

گیاهی است یکساله و بلندي آن کمتر از 50 سانتیمتر است. برگ‌هاي آن ساده بیضی، خمیده و پوشیده از کرك و به رنگ سبز مایل به قهوه‌اي. گل‌هاي آن به شکل طبق منفرد در انتهاي شاخه گل‌دهنده ظاهر می‌شود. در طبق آن دو نوع گل است، در وسط گل‌هاي معمولی و لوله‌اي زرد نارنجی و در دور طبق گل‌هاي زبانه‌اي زرد مایل به نارنجی (ميرحيدر، 1389).

همیشه بهار گیاهی دو ساله است، اما با توجه به وجود زمستان هاي سرد در نواحی مورد کاشت، اغلب به صورت یک گیاه یک ساله کشت می شود. همیشه بهار، بخوبی به اقلیم معتدل نواحی اروپا سازگار شده است (Field & Mooney, 1998).

مواد موثره این گیاه در گل‌ها ساخته شده و ذخیره می‌گردد. مهم‌ترین آنها را فلاونوئیدهاي محلول در آب، کارتنوئیدها، اسانس، مواد موسیلاژي و ویتامینE  را می‌توان نام برد. گل‌هاي همیشه بهار همچنین حاوي کالندولین، ساپونین، کلسترول، استرول و استراسید لانوریک می‌باشند (Lebaschi et al., 2004; Adela et al., 2003).

در گل‌هاي آن یک ماده بی شکل، عامل تلخ به نام کالندولین، یک ماده بی طعم شبیه باسورین و کمی اسانس وجود دارد و به علاوه اولانولیک اسید، یک ماده صمغی، یک استرول، کلسترول، اسیدهاي لوریک، اسید پالمیتیک، اسید استئاریک، اسید پنتا دیلیک، اسید میرسیک، مواد فارادیول و ارفیدیول دارا می‌باشد و ریشه آن محتوي ایندولین بوده و ماده فعال گیاه همیشه بهار، ساپونین است. بسیاري از محصولات دارویی تهیه شده از این گیاه، توسط عصاره‌گیري اتانولی گل‌هاي تازه و قسمت هاي هوایی تولید می‌شود (عمویی و همکاران، 1395).

 

ترکیبات ثانویه

در گیاه همیشه‌بهار وجود سالیسیلیک اسید، یک ماده تلخ به نام کالاندولین اسانس، چند ساپونین و کاروتن مشخص شده است (ميرحيدر، 1389). متابولیت‌های ثانويه شامل فلاونوئیدها، تركیب های كاروتنوئیدی، گلیکوزيدی، استرويیدها، ترپنوئیدها، فنولیک اسیدها، موسیلاژ و ساپونین در اين گیاه وجود دارد (Raal et al., 2009; Re et al., 2009) به طوری كه فلاونوئیدها و كاروتنوئیدهای موجود در همیشه بهار، اين گیاه را به منبع غنی از تركیب‌های آنتی‌اكسیدانی مبدل ساخته است (Meda et al., 2005). مورولول و كادينول از مهمترين مواد متشكله اسانس اين گياه هستند (Okoh et al., 2007). مهمترين مواد درماني، فلانوئيدها 04/0-1/0٪ و كارتنوئيد 3/0 است. گل‌هاي اين گياه حاوي كارتنوئيدهايي نظير بتاكاروتن، ليكوپن، ويولاگزانتين، فلاوگزانتين، روبي گزانتين، ؛ گاماكاروتن و ولاتين است (آئينه چي، 1385).

جدول 1: ترکیبات اسانس گل همیشه‌بهار

از بوي تند همیشه بهار به عنوان یک آفت کش مؤثر استفاده می‌شده و این گیاه در میان گیاهان دیگر براي دفع حشرات به کار برده می‌شده است. گیاه همیشه بهار توسط مصري‌ها، یونانی‌ها، هندوها و عرب‌ها و نیز در باغ‌هاي اروپا کاشته می‌شده؛ اما به صورت دارویی از قرن 12 کشت شده است (عمویی و همکاران، 1395).

 

خواص درمانی:

جوشانده همیشه بهار در شستن چشم‌ها، غرغره کردن یا درمان ورم ملتحمه، التهاب گلو، استوماتیت افتوس، التهاب دهان و لثه، راش‌هاي قنداق و دیگر موارد التهابی پوست و غشاهاي مخاطی استفاده شده است (Montvale & Fleming, 1998; Mozherenkov & Shubina, 1976). تنتور گل همیشه بهار را براي التیام زخم‌ها مانند مرهم روي زخم می‌گذارند، مانع التهاب و چرکین شدن آن می‌شود یک فرآورده تولید شده از عصاره گل همیشه بهار، با غلظت 5 درصد به همراه آدانتوئین به طور چشمگیر در تحریک تولید پوست در جراحی‌ها مؤثر بوده است. از طرفی پژوهشگران دریافته‌اند که پماد همیشه بهار، متابولیسم تولید گلیکوپروتئین، نوکلئو پروتئین و کلاژن را در محل مدنظر زیاد می‌کند (عمویی و همکاران، 1395). در هندوستان ترکیبات گیاهی حاوي گل همیشه بهار به طور موضعی و در درمان هموروئید به کار می رفته است (Vijayasarathy et al., 2007). از خواص دارويي اين گياه ضد نفخ معده و روده، تحريك كننده كار كليه‌ها، افزايش دهنده جريان خون و فعاليتهاي قلبي مي‌باشد. عصاره هيدروالكلي گياه هميشه بهار كوهي در درمان التهاب اثربخشي قابل ملاحظه‌اي اعمال مي‌كند. امروزه، گل هميشه بهار براي استفاده از مواد غذايي در ايالات متحده آمريكا تأييد شده و به نظر مي‌رسد در مواد غذايي و ليست دارو از GRAS به عنوان تركيب بي‌ضرر به رسميت شناخته شده است. در گذشته نه چندان دور به عنوان يك دارو براي درمان التهاب و زخم‌هاي پوستي استفاده مي‌شده است (Della et al., 1994).

این گیاه خاصیت معرق، تصفیه کننده خون، ضد تشنج، التیام دهنده زخم، ضد سوختگی، درمان اگزما، سرمازدگی و رفع آکنه دارد. گل‌هاي این گیاه براي مداواي بیماری‌هاي معدي و روده‌اي، زخم‌هاي پوستی و التهاب بکار می‌رود. همیشه بهار التیام جراحات پوستی را از طریق جلوگیري از التهاب پوستی و غشاء‌هاي مخاطی، ساخته شدن مجدد بافت و کاهش آماس و آبسه تسریع می‌کند (Dinda & Craker, 1998).

مشخص شده است که عملکرد TNFـآلفا (فاکتور نکروزه شدن تومور) تولید شده توسط ماکروفاژها، بوسیله‌ی عصاره گل همیشه‌بهار مهار شده است. عصاره‌ی این گیاه در برابر مسمومیت کبدی حاد ناشی از تتراکلریدکربن و سمیت کلیوی ناشی از سیس‌پلاتین در موش اثرمحافظتی داشته است و مکانیسم احتمالی عمل عصاره همیشه‌بهار به‌علت فعالیت آنتی‌اکسیدانی و کاهش رادیکال‌های آزاد است (Preethi and Kuttan, 2009).

فاز روغنی استخراج شده از گل همیشه‌بهار دارای اثرات ضدمیکروبی می‌باشد و با داشتن پتانسیل بسیار بالا در مهار واکنشهای رادیکال آزاد، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی می‌تواند در صنعت آرایشی و بهداشتی مؤثر واقع شود (Brenes and Roura., 2010).

 

نتیجه‌گیری:

در صنعت تولید لوازم آرایشی، در بسیاري از موارد از این گیاه براي نرم کردن پوست و مصارف موضعی استفاده می‌کنند. از رنگ نارنجی تند این گیاه براي بهبود بخشیدن حالت ظاهري دیگر مواد دارویی استفاده می‌شود. همیشه بهار به صورت کرم براي رفع هر مشکلی که به التهاب ناشی از خشکی پوست مربوط می‌شود به کار می‌رود (عمویی و همکاران، 1395) همچنین به نظر مي‌رسد كه عصاره گل هميشه بهار همراه با آنتي‌بيوتيك‌ها در درمان سلوليت مي‌تواند كاربرد داشته باشد.

نویسنده محسن شجایی

منابع:

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

آئينه چي، ي. 1385 . روش هاي نوين تجزيه شيميايي گياهان. دانشگاه تهران.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

عمویی علی محمد. مجاهد مژگان. مریم مجاهد. 1395. بسته کارآفرینی تولید همیشه بهار. اسرار علم.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی. جلد یک. دفتر نشر اسلامی. جلد یک.

Adela P, Constantin B, Sanda, A, Carmen S. HPLC analysis of carotenoids in four varieties of Calendula officinalis L. flowers. Acta Biologica, 2003 Vol 47:37-40.

Della-Loggia, R.; Tubaro, A.; Sosa, S.; Becke, R. H.; Saar, S. T.; Isaac, O., 1994. The role of triperpenoids in the topical antiinflamatory activity of Calendula officinalis flowers. Planta Med., 60(6): 516-520.

Dinda ,. Craker, LE. Growers Guide to Medicinal Plants. HSMP Press. Amherst: 1998 35-37.

Field CB, Mooney .A. The photosynthesis-nitrogen relationship in wild plants. In: Givnish T.J. On the economy of plant form and function. Cambridge: Cambridge University Press, 25-55. 1986.

Lebaschi M, Sharifi ashoorabadi A, Abbaszadeh B. Hyperisin for efficient production of nitrogen. Medicinal and Aromatic Plants Res. J. 2004 Vol. 20, pp. 441-445.

Meda, A., Lamien, C.E., Romito, M., Millogo, J. & Nacoulma, G.O. (2005). Determination of the total phenolic, flavonoid and proline contents in Burkina Fasan honey, as well as their radical scavenging activity. Food Chemistry, 91(3), 571-577.

Montvale NJ, Fleming T. PDR for herbal medicines. Medical Economics Company Inc ١٩٩٨.

Mozherenkov VP, Shubina LF. Treatment of chronic conjunctivitis with Calendula. Med Sestra ١٩٧٦; ٣٥: ٣٣–٤.

Okoh, O., A. Sadimenko, and A. J. Afolayan. 2007. The Effects of Age on the Yield and Composition of the Essential Oils of Calendula officinalis. Journal of Applied Sciences.7 (23): 3806-3810.

Raal, A., Kirsipuu, K., Must, R. & Tenno, S. (2009). Content of total carotenoids in Calendula officinalis L. from different countries cultivated in Estonia. Natural Product Communications, 4(1), 35-38.

Re, T.A., Mooney, D., Antignac, E., Dufour, E., Bark, I., Srinivasan, V. & Nohynek, G. (2009). Application of the threshold of toxicological concern approach for the safety evaluation of calendula flower (Calendula officinalis L.) petals and extracts used in cosmetic and personal care products. Food & Chemical Toxicology, 47(6), 1246-1254.

Vijayasarathy V, sharma L, Prakash A. Indigenous drug treatment for hemorrhoids. Probe ١٩٨١; ٢٠: ٢٨٥–٧.

Preethi, K.C and Kuttan, G. 2009. Antiinflammatory activity of flower extract of Calendula officinalis Linn. And its possible mechanism of action. Ind. J. Exp. Bio. 47: 113-120.

کرچک دانه سمی با خواص درمانی

مهدی جودی / / پوست, مو

کرچک دانه سمی با خواص درمانی

گیاه کرچک که بومی مناطق گرمسیر جهان است در اقلیم‌هاي گرم مانند هند و افریقا به صورت یک درختچه که بلندي آن تا 3 متر هم می‌رسد وجود دارد ولی در مناطق معتدل چون در سرماي زمستان این مناطق مقاوم نیست به صورت یک گیاه یکساله و در برخی مناطق مناسب دوساله است. در مناطقی که ارقام یک ساله آن کاشته می‌شود مزرعه پس از برداشت محصول دانه شخم شده و سال بعد مجددا به صورت زراعت جدیدي تخم آن کاشته می‌شود. معمولا در مناطق معتدل کشت بذر کرچک مقارن با زمان کشت ذرت و پنبه صورت می‌گیرد. داخل میوه به اندازه دانه قهوه و پوست تخم منقّط و مغز آن سفید و داراي مقدار زیادي روغن است (ميرحيدر، 1389).

نام فارسی: کرچک، بیدانجیر

نام علمی: Ricinus communis L.

خانواده: Euphorbiaceae

نام انگلیسی: Castor

 

روغن‌ها و چربی‌ها به‌صورت گسترده و به عنوان ماده خام در غذاها، محصولات آرایشی و بهداشتی، صنایع داروسازی، تولید صابون و محصولات دیگر به کار می‌روند. روغن‌های دارای خاصیت آنتی باکتریال، در حوزه نگهداری و فرایند مواد غذایی، بارداری درمان جراحت‌ها، فرمولاسیون کرم‌ها و لوسیون‌ها جهت درمان بیماری‌های پوستی مفید می‌باشند. روغن‌های گیاهی در عین مایع بودن از مقاومت بیشتری برخوردار بوده و نسبت به اکسیداسیون پایدار هستند (Bauchart, 1993). مزیت استفاده از روغن‌های گیاهی حاوی اسید اولئیک بالا در صنایع بهداشتی و آرایشی به علت این است که نسبت به حرارت پایدارتر بوده و کمتر حالت روغن و چربی به دنبال استعمال حس می‌شود (Manpree et al., 2012). روغن کرچک خوراکی در صنایع غذایی، در افزودنی‌های مواد غذایی، طعم دهنده‌ها، به عنوان یک مهارکننده غالب و در بسته‌بندی‌ها استفاده می‌شود. در هند، پاکستان، نپال و بنگلادش، کرچک، برنج، گندم و حبوبات را از پوسیدن حفظ و متوقف می‌کند که می‌تواند به‌عنوان یک روغن ارزان قیمت و حاوی اسید اولئیک بالا، رقیب خوبی برای روغن زیتون و دیگر روغن‌ها در صنعت باشد (Jitendra & Ashish Kumar, 2012). قسمت‌هاي مختلف این گیاه جهت مصارف درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و داراي خواصی نظیر ضد میکروب، ضد التهاب، ضد درد، آنتی‌اکسیدان، حفاظت کبدي و درمان دیابت و نیز مسهل براي درمان یبوست می‌باشد (Jena & Gupta Kumar, 2012). روش‌هايي كه برای، استخراج روغن كرچك استفاده مي‌شود به صورت پرس و استخراج با حلال مي‌باشد. اين روش‌ها منجر به توليد روغن كرچك با درجات كيفی مختل مي‌شود (DAquin et al., 1960).

کرچک در طب قدیم

در گذشته براي قرن‌ها همه جا کرچک به عنوان مسهل مورد استفاده انسان بوده است. در چین از له شده تخم کرچک براي معالجه انواع بیماري‌ها از جمله سنگینی گوش و کري، سردرد، خنازیر و ناراحتی‌هاي پوستی استفاده می‌شده است [رید]. متفقا همه قبول دارند که مغز دانه کرچک سمّی است. از برگ‌هاي کرچک اغلب در استعمال خارجی استفاده می‌شود. برگ‌هاي گرم کرده کرچک را براي تسکین درد نقرس روي عضو دردناك می‌گذارند [هین]. التیام عفونت چرکی نرمه‌بند دور انگشت دست و پا که ویتلا گفته می‌شود، می‌مالند[وك]. براي سرطان به کار می‌برند و همچنین روغن کرچک براي معالجه بیماري‌هاي پوستی انگلی تجویز می‌شود. در ساحل عاج و دلتاي علیا از روغن کرچک براي تسکین جذام استفاده می‌شود. در هندوچین براي معالجه سرطان معده و به‌طور کلی از روغن کرچک در روش شیمی درمانی سرطان استفاده می‌شود (ميرحيدر، 1389).

متابولیت‌های ثانویه

اثرات دارويي كرچك مربط به وجرد تركيبات فيتوشيميايي مانند فلاونوئيدها آلکالوئيدها و تانن‌ها مي‌باشد كه دارای فعاليت‌های بيولوژيكي ديگر، نيز هست (Ilavarasan et al., 2012). در دانه کرچک ماده سفیدرنگ بی‌شکل خیلی سمّی وجود دارد که در حقیقت پروتئین سمّی یا آلبومین سمّی دانه کرچک است (ميرحيدر، 1389). این ماده را به انگلیسی ریسین اسيد ريسينولئيك (٪89) مهمترين اسيد چرب مرجرد در روغن كرچك است كه خصرصيات تكنولوژيكي بي‌نظير، به روغن كرچك به سبب گروه‌ها، هيدروكسي بالا داده است. ساير اسيدها، چرب روغن كرچك شامل لينولئيك اسيد (3/٪)،اولئیک اسید (3٪)، استئاریک اسید (٪1)، دی هيدروكسي استئاریک اسید (7/٪0)، اسيد پالمتيك (٪1)، آراشیدیک اسید (3/٪0) است (Ogunniyi, 2006). مقدار روغن دانه‌های، كرچك در حدود 60-40 درصد است (Marter, 1981). ریسین اولئیک اسید یک اسید چرب اشباع نشده‌اي که در روغن کرچک به شکل گلیسرید وجود دارد و در حدود 80 درصد اسیدهاي چرب دانه کرچک را تشکیل می‌دهد. این گلیسرید را در شیمی به نام ریسین اولئین می‌خوانند این اسید داراي خاصیت مسهلی بسیار قوي است (ميرحيدر، 1389).

مهمترین ترکیبات موجود در روغن کرچک

 

کرچک در قانون:

روغن کرچک به کار خوراک نمی‌آید در چراغ به کار می‌برند و با بعضی پماد و داروها مخلوط می‌کنند. کرچک تحلیل برنده و ملین است و روغنش از روغن زیتون ساده لطیف‌تر و لطافت بخش‌تر است. کوبیده کرچک زگیل را بر طرف می‌کند و لکه‌ۀای سیاه را می‌زداید. روغن کرچک داروی قرحه تر و گری است. اگر سی دانه را بسایند و بخورند معده را بسیار سست گرداند و در نتیجه استفراغ را برانگیزد و دل به هم می‌خورد. تنها یا با سرکه بر چستان نهند ورم پستان را فرو نشاند. کرچک دانه را بکوبند و بسایند و بخورند بلغم مراره و کرم را بیرون راند.

کرچک در مخزن الادویه:

در آخر دوم گرم و خشک. محلل و ملین عصب و مسهل قوی خلط بارد و منقی عروق و مقوی اعضاء و جهت ضداع و فالج ولقوه و رعشه و امراض بارده. چون ده عدد مغز دانه آ را ساییده با ماءالعسل بیاشامند اسهال بلغم و رطوبات مایی نماید و مرخی و مسقط اشتها است و موجب کرب و غثیان و قی است. طلای آن جهت رفع تشنج و درد گوش و انضمام فم رحم و انقلاب آن و جرب متقرح و قروح رطبه سر و ورم معده و رفع آثار کبودی جلد.

مصلح آن کتیرا، مصطکی و نعناء.

 

نتیجه گیری

نکته: مصرف روغن کرچک و بخصوص دانه‌هاي آن باید زیر نظر پزشک انجام گیرد.

گیاه دارویی کرچک می‌تواند به عنوان درمان کننده سریع و مؤثر جهت ترمیم زخم‌هاي پوستی مورد استفاده قرار گیرد و نسبت به گیاهان صبر زرد و گل اشرفی اثربخشی سریع‌تر و بهتري را دارا می‌باشد پیشنهاد می‌گردد مطالعاتی در رابطه با مکانیسم اثر گیاه کرچک بر ترمیم زخم‌هاي پوستی ناشی از بریدگی و سوختگی صورت گیرد. (داوري و همکاران، 1397). علاوه بر تاثیر بر روی پوست جهت حفظ و سلامت مو با توجه به ترکیباتی که دارد موثر می‌باشد.

 

 

منابع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد دوم. انتشارات سروش.

عقیلی خرسانی شیرازی، محمد حسین. 1380. مخزن‌الادویه. انتشارات چوگان.

ميرحيدر حسين. 1389. معارف گياهی.دفتر نشر اسلامی. جلد پنجم. ص 93.

داوري آیدا ، حاجی‌نژاد محمدرضا ، صمدي کیوان ، افتخاري سمانه. 1397. اثر گیاهان گل اشرفی، صبرزرد و کرچکبر روند التیام زخم‌هاي پوستی در موش صحرایی نر بالغ. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان.

نویسنده

محسن شجایی

Bauchart, D. (1993). Lipid absorption and transport in ruminant, Journal of Dairy Science. 76: 3864-3881.

Manpreet, R., Hitesh, D., Bharat, P. and SHivani, SH. (2012). Ricinus communis l- A Review. International Journal of tech research CODEN (usa): IJPRIF, 4(4): 1706-1711.

Jitendra, J. and Ashish kumar, G. (2012). Ricinus communis L: A phytopharmacological review. International of pharmaceutical sciences, 4 (4): 24-29.

Ilavarasan R, Mallika M and Venkataraman S, 2006. Antiinflammatory and free radical scavenging activity of Ricinus communis root extract. Journal of Ethnopharmacology 103: 478-80.

Marter AD, 1981. Castor: Markets, utilization and prospects. Tropical Product Institute 152: 55-78.

DAquin EL, Pominsky J, Vix HLE, Knoepfler NB, Kulkarni BS and Gastrock EA, 1960. Direct solventextraction of castor beans yields high grade oil. Journal of the American Oil Chemists’ Society 37: 93-97.

Ogunniyi DS, 2006. Castor oil: A vital industrial raw material. Bioresource Technology 97: 1086-1091. Pokoprny J, Kalinova L and Dysseler P, 1995. Determination of chlorophyll pigments in crude vegetable oils. Pure & Application Chemistry 67: 1781-1787.

Jena J, Gupta AK. Ricinus Communis Linna: A phytopharmacology review. Int J Pharm Pharm Sci 2012; 4(4): 25-9.

نقش مهم ویتامین B در لوازم آرایشی و بهداشتی

مهدی جودی / / پوست, مو

ویتامین B

مقدمه:

ویتامین‌ها را به دو دسته مهم، شامل ویتامین‌هاي محلول در آب و ویتامین‌هاي محلول در چربی، تقسیم کرده‌اند. ویتامین E، ویتامین K، ویتامین  Dو ویتامین A را نیز محلول در چربی و ویتامین C و ویتامین‌هاي گروه B را محلول در آب دانسته‌اند. علاوه بر مواد معدنی، ویتامین‌ها نیز مورد نیاز بدن هستند؛ زیرا بدون حضور آن‌ها در غذا، سلامتی و تعادل اعضاي بدن ناپایدار می‌شود و در اعمال حیاتی اختلالاتی ایجاد می‌گردد و عوارضی بروز می‌کند که گاه منجر به مرگ می‌شود. ویتامین‌ها سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کنند و تنها کمبود یک ویتامین می‌تواند، تمام بدن انسان را به مخاطره اندازد.

 

ویتامین B:

گروه ويتامين‌هاي B خود شامل تيامين، ريبوفلاوين، پانتوتنيك اسيد، پيرودوكسين، سيانوكوبالامين، فولاسين، نياسين و بيوتين است. ویتامین های B به حفظ عضلات، پوست، ناخن ها و موی سالم کمک می‌کنند.

 

تيامين B1

شكل اصلي تيامين در بافت‌هاي حيواني، استر دي فسفات يا تيامين پيرو فسفات (T.P.P) است. بخاطر OH مي‌تواند استر ايجاد كند. 2 حلقه هتروسيكليك دارد. حلقه داراي S تيازول است و حلقه داراي 2 ازت پيريميدين است. عملکرد اصلی تیامین شامل متابولیسم انرژی و جریان عصبی و تجزیه کربوهیدرات است.

 

B2 ريبوفلاوين

ساختمان آن از مشتقات رنگي به نام فلاوين 1 گرفته شده كه خود از سه هسته حلقه‌اي ايزوآلوكسازين مشتق گرديده است. B2 با ساير ويتامين‌هاي گروه B در عوارض بري بري و پلاگر موثر است. از بارزترين علائم كمبود B2 ترك خوردن گوشه لب انسان است.

اسيدپانتوتنيك B5

نام شيميايي اين ويتامين آميد بتا آلانين و اسيد آلفا و گاما دي هيدروكسي بتادي ميتل بوتيريك است. وجود اسيدآمينه بتاآلانين ضروري است. این ویتامین به عنوان نرم کننده پوست و مو به‌ کار می‌رود.

 

پيريدوكسين  B6

اين ويتامين نيز از حلقة هتروسيكليك پيريدين مشتق مي‌گردد. این ویتامین خاصیت ضد التهاب پوست دارد. این ویتامین محلول در آب بوده و بخشی از کمپلکس ویتامین B می‌شود.

 

فولات  B9

فولات که به نام اسید فولیک و اسید پترویل گلوتامیک نیز شناخته می‌شود برای تولید و نگهداری سلول‌های جدید به ویژه طی زمان‌های تقسیم سریع سلولی (مانند حاملگی) لازم است.

 

سيانوکوبالامين (B12)

سيانوکوبالامين از غذاها به دست می‌آید و آزاد می‌گردد، به عامل داخلی معده متصل و به ایلئوم حمل می‌گردد و در آنجا با یک گیرنده روی سطح سلولی مخاطی تداخل می‌کند تا جذب و انتقال به داخل گردش خون گردد.

 

منابع غذایی ویتامین های B:

ویتامین‌های B در گیاهان و حیوانات مشاهده می‌شوند. ویتامین B12 تنها موردی است که در محصولات حیوانی یافت می‌شود همانند گوشت، ماهی و تخم مرغ منابع خوبی برای ویتامین B12 هستند. ریبوفلاوین (B2) در شیر، نخم مرغ، غلات و حبوبات و نان‌ها یافت می‌شود. منابع غذایی نیاسین شامل گوشت‌ها (به ویژه گوشت قرمز)، لوبیا و غیره یافت می‌شود. اسید پانتوتنیک در تخم مرغ، ماهی، تمام نان‌های گندم و غلات و سبزیجات وجود دارد. پیریدوکسین (B6) در بادام زمینی، سبزیجات، سیب زمینی و موز یافت می‌شود. فولات (B9) در گوشت‌ۀای احشاء، سبزیجات سبز، تخم مرغ وجود دارد.

 

نتیجه‌گیری:

پانتول فرم الکلی فعال پانتوتنیک اسید است که در پوست به وسیله آنزیم‌ها، به وسیله آنزیم‌ها، به پانتوتنیک اسید (B5) تبدیل می‌شود. این ویتامین، به عنوان حالت دهنده و نرم کننده در شامپوها و اسپری‌های مو، حالت دهنده و نرم کننده در شامپوها، اسپری‌های مو، حالت دهنده‌های مو نیز مرطوب کننده‌ها مصرف فراوانی دارد. از آنجا که این ماده قابلیت جذب آب و نگهداری آن را دارا است، بیشتر به عنوان یک هومکتانت مطرح است و چون آب، ماده طبیعی حالت دهنده پوست و مو است، این ویتامین می‌تواند در فرآورده‌های پوست و مو نقش مهمی را ایفا کند.

بسیاری از کرم‌ها ولوسیون‌های مرطوب کننده غنی از ویتامین، حاوی 5 درصد پانتول هستند که می‌تواند به تسریع روند بهبود زخم‌ها هم کمک کند. به عنوان یک هومکتانت، ویتامین B5 می‌تواند آب را از اپیدرم و درم به طرف لایه شاخی بکشاند و پس از آن، می‌تواند با استفاده از اثر Occlusive (پوشانندگی) فرآورده‌ها، آب را در لایه شاخی نگهداشت. اگر رطوبت محیط 70٪ باشد پانتول می‌تواند آب را از محسز هم جذب کند.

در واقع در غیاب هومکتانت، آبی که از فآورده به پوست می‌رسد، به سرعت تبخیر می‌شود. هومکتانت‌ها همچنین می‌توانند با پر کردن فواصل بین کورئوسیت‌ها (در نتیجه وارد کردن آب به سلول‌ها و متورم کردن آن‌ها) نرمی پوست را افزایش دهند.

در فرآورده‌های مو، نیز پانتول به عنوان یک هومکتانت به کار می‌رود تا میزان آب ساقه مو و در نتیجه الاستیسیته آن را افزایش دهد، پانتول، همچنین برای مو ضروری است و می‌تواند از مناطق فاقد کوتیکول وارد ساقه مو نیز مناسب است و حالت پذیری و درخشش و نرمی مو را افزایش داده و از الکتریسیته ساکن آن می‌کاهد.

نویسنده محسن شجایی

ویتامین A خواصی جذاب در آرایش و بهداشت

مهدی جودی / / پوست, مو

ويتامين A

مقدمه:

ويتامين‌هاي محلول در چربي هستند ویتامین A خانواده‌ای شامل انواع مختلف ویتامین تحت رتینوئید (رتینول یا ویتامین A فعال، رتینال و اسید رتینوئیک)، کارتنوئیدها (لیکوپن و لوتئید) و پرو ویتامین کارتنوئید A (γ،β  و α کاروتن) می‌باشد. ویتامین A خوراکی برای جذب به چربی نیاز دارد، از دستگاه گوارش جذب می‌شود و در کبد (٪90) و سایر نواحی شامل شبکیه ذخیره می‌گردد. علاوه بر این رتینول نسبت به سایر کارتنوئیدها بیشتر جذب می‌شود. ویتامینA  داراي نقش مهمي در بيوسنتز پروتئين مي‌باشد همچنین به دليل نقش مهم آن در شبكيه چشم (Retine) و عمل بينايي و درغروب آفتاب و در تاريكي، رتينول Retinol مي‌گويند. در شبكيه چشم ویتامینA به شكل آلدئيدي يعني Retinene رتينن و يا رتينال Retinal وجود دارد. رتينال به كمك يك واكنش آنزيمي احياء گرديده و به رتينول مبدل مي‌شود و به عكس رتينول در اثر اكسيداسيون قابل تبديل به رتينال است. آنزيم كنترل كننده اين واكنش رتينول دهيدروژناز و كوانزيم آن NAD+ است.

ش

تصویر 1: اشکال مختلف ویتامین A

ویتامینA:

رتينول (C20H29OH) يك الكل مونوهيدريك، غير اشباع بوده كه زنجيره كربني آن داراي چهار اتصال دوگانه است و به يك حلقة شش ضلعي به نام بتا يونونβ − Ionone  متصل مي‌گردد. حلقه شش ضلعي نيز داراي يك پيوند دوگانه بين كربن‌هاي β,α است. اين ويتامين به صورت كريستالي جامد و زرد رنگ بوده و در آب نامحلول و در چربي و حلال‌هاي مختلف چربي محلول است در مجاورت هوا و نور به سادگي بر اثر اكسيداسيون از بين مي‌رود. تركيبي به فرمول C20H27OH در ماهي يافت شده كه از نظر ساختمان شباهتي نزديك به ويتامين A دارد، اين تركيب را دي هايدرو رتينول يا ويتامين A2 مي‌خوانند.

پرو ويتامين A را كاروتنوئيدها گويند. در طبيعت 600 نوع كاروتنوئيد شناسايي شده است، ولي تنها چند نوع آن مي‌تواند به ويتامين A تبديل شود. كاروتنوئيدها به رنگ‌هاي زرد، نارنجي و قرمز يافت مي‌شود.

كاروتنوئيدها خود شامل دو دسته 1 – كاروتن‌ها 2- گزانتوفيل‌ها مي‌شوند.

گزانتوفيل‌ها: مانند كريپتوگزانتين، زي‌گزانتين و لوتئين كه بيشتر آنها نمي‌توانند به ويتامين A تبديل شوند.

كاروتن‌ها: كه خود داراي فرم آلفا، بتا و گاما كاروتن هستند، فعال‌ترين فرم آن نوع بتا است به رنگ قرمز و نارنجي بوده و در هويج اسفناج و كاهو وجود دارند كه فرمول شيميايي آن عبارت از C40 H56 است. فرمول گسترده آن يك زنجيره كربني است كه در دو انتها به يك حلقه 6 ضلعي منتهي است.‌

 

خواص ویتامین A:

ويتامينA ريز مغذي است كه بر اي عملكرد مناسب سيستم ايمني بدن، تمايز سلولي، پايايي سطوح اپيتليال و موكوسي، رشد، توليدمثل و بينايي لازم و ضروري مي‌باشد. در درمان عفونت دستگاه ادراري، استفاده از ويتامينA سودي دو چندان داشته و همچنين در مثانه در فراهم كردن سد دفاعي مناسب بر عليه عفونت كمك مي‌كند.

ویتامین A می‌تواند علایم پیری پوست را کاهش داده یا درمان کند. این خاصیت توسط Albert Kingman شناخته شده است. وی همچنین دریافت که تریتینویین موضعی (فرم ترانس رتینوییک اسید) می‌تواند به عنوان ضد چروک، ضد لک، نرم کننده و درمان کننده کراتوزهای فعال پیش سرطانی منتج از تابش UV عمل کند. پیش از این نیز، رتینوئیدها به عنوان تسریع کننده روند بهبود زخم‌ها شناخته شده و اصلی‌ترین داروهای تجویزی درمان پیری پوست بوده‌اند. فرمولاسیون رتینوییدها به علت ناپایداری ذاتی آن‌ها در برابر نور، مشکل است. این ترکیبات به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و در برابر نور به سرعت به فرم‌های غیر فعال تبدیل می‌شود. به همین علت فرم‌های خوراکی ویتامین A در بطری‌های تیره رنگ و رتینوئیدها در تیوب‌های فلزی شفاف یا پلاستیکی بسته‌بندی می‌شوند تا از تابش UV در امان باشند. در صورت اکسیداسیون رتینوییدها، فرآورده‌های حاوی آن‌ها به رنگ زرد در می‌آیند. گرچه فرمولاسیون رتینیل‌پالمینات در محصولات پوستی OTC بسیار آسان است، این ترکیب در پوست فاقد فعالیت بیولوژیکی است و تنها با شکست باند استری آن در پوست و تبدیل رتینول به رتینوییک اسید (مسئول فعالیت بیولوژیکی فرآورده‌های حاوی رتینول) فعال می‌شود. اما متاسفانه تنها مقادیر کمی از رتینول می‌توانند توسط پوست به رتینوییک اسید تبدیل شوند و به همین علت هم محصولات حاوی رتینوییک اسید کارایی بیشتری دارند.

 

منابع غذايي ويتامين A چه هستند؟

ویتامين A در منابع گياهي به صورت پيش ساز ویتامين A در انواع كاروتن‌‌ها به ویژه بتاكاروتن و در منابع حيواني به شكل رتينول فعال یافت مي‌شود. بهترین منابع ویتامين A منابع حيواني آن است، زیرا از قابليت جذب بهتري برخودارند.

منابع حيواني:

جگر، زرده تخم مرغ، قلوه، شير و لبنيات پرچرب، كره، ماهي كوچك با جگر (مثل كيلكا).

منابع گياهي:

سبزي‌هاي برگ سبز تيره مانند اسفناج و كاهو، جعفري، سبزي‌هاي زرد نظير هویج و كدو حلوایي، ميوه‌هاي زرد و نارنجي رنگ مثل زردآلو، آلو، هلو، قيسي، خرمالو، نارنگي، موز و انگور، طالبي، گرمك.

 

 

نتیجه‌گیری:

ویتامین A در علم آرایشی بهداشتی دارای خواصی متعددی می‌باشد که با کمبود این ویتامین مواجه می‌شود. كمبود آن سبب اگزروفتالمي (خشكي چشم) مي‌گردد. كمبود آن سبب خشك و تيره شدن پوست (شاخي شدن غدد ترشحي عرق) مي‌شود. همچنین نقش ویتامین A در خشکی چشم و کراتوکونژکتیویت و اشکال در تمایز سلول‌های پوششی قرنیه اشاره نمود. کمبود ویتامین A منجر به اشکال در تمایز اپی‌تلیوم قرنیه و ملتحمه و خشکی چشم می‌گردد که با تجویز ویتامین A این اختلالات تا حدودی برگشت می‌کند.

نویسنده

محسن شجایی

ویتامین E خواص بی نظیر آن

مهدی جودی / / پوست, مو

ویتامین E

مقدمه:

ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان محلول در چربی است که برای بدن ما بسیار مفید است. اگرچه عملکرد اولیه ویتامین E حفاظت از غشای سلولی بدن است، این ویتامین همچنین نقش مهمی در حفظ شمارش تعداد گویچه‌های خون، سلامت قلب، عضلات، اعصاب، پوست و مو ایفا می‌کند.

ویتامینE  دو دسته توکوفرول و توکوترینول‌ها را در بر می‌گیرد. البته فرم‌های فعال آن آلفا و گاما توکوفرول می‌باشند که به عنوان آنتی‌اکسیدان محلول در چربی فعالیت می‌کنند و آلفا توکوفرول از گاما توکوفرول فعال‌تر است.

آلفا توکوفرول یک گیرنده چربی‌های رادیکالی است و از این طریق به واکنش‌های زنجیره‌ای رادیکال‌های چربی خاتمه می‌دهد و به عنوان آنتی‌اکسیدان اثر خود را اعمال می‌کند. در این واکنش‌ها یک رادیکال کم انرژی توکوفروکسیل تشکیل می‌شود که دیگر نمی‌تواند به عنوان آنتی اکسیدان عمل کند. این فرم رادیکالی ویتامینE  توسط ویتامین C به وضعیت اولیه‌اش بر می‌گردد. علاوه بر این، ویتامینE  می‌تواند از پرتئین‌های غشایی حاوی سلنیوم یا سولفور محافظت کند. اجازه دهید نگاهی به فواید ویتامینE  بر روی صورت بیاندازیم.

تصویر 1: فرم شیمیایی ویتامین E

اثرات درمانی:

ویتامین E برای چین و چروک و لکه های پیری

خواص آنتی‌اکسیدانی آن آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد اشعه فرابنفش را که باعث ایجاد چین و چروک و لکه‌های پیری می‌شوند، مسدود می‌کند. ویتامین E همچنین تولید کلاژن در پوست را که باعث حفظ خاصیت الاستیکی و جلوگیری از تشکیل چین و چروک می‌شود را بالا می‌برد. علاوه بر کم کردن سرعت تشکیل چین و چروک، ویتامین E همچنین با افزایش بازسازی و ترمیم سلول‌ها چین و چروک را محو می‌کند. استعمال منظم آن قبل از خواب هم خط خنده را از صورت پاک می‌کند. بسته به عمق خطوط، محو شدنشان هم به همان اندازه طول خواهد کشید. برای بهره بردن از این خاصیت مقدار کمی از ویتامین E را شب هنگام و بعد از پاک کردن آرایش با انگشت خود به پوست صورت بمالید.

 

اثرات ضد التهابی

ویتامینE  به علت مهار تولید و ترشح مدیاتورهای شیمیایی مثل هیستامین، می‌تواند اثرات ضد التهابی نیز روی پوست داشته باشد.

ویتامین E به عنوان یک التیام بخش بسیار مفید شناخته می‌شود. استعمال این ویتامین بر روی صورت باعث روشن شدن زخم‌ها، تسکین آفتاب سوختگی، کاهش چین و چروک و … می‌شود.

 

مرطوب کننده عالی

از آنجا که ویتامینE  سرشار از آنتی‌اکسیدان است به صورت یک نگاه درخشان می‌بخشد با این حال به خاطر خاصیت چسبندگی آن و محلول بودن در چربی و ویسکوزیته بالا به عنوان یک نرم کننده و مرطوب کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

درمان آفتاب سوختگی

احساس سوزش ناشی از آفتاب سوختگی جزئی را می‌توان با استفاده از ویتامینE  کاهش داد. ویتامینE  آسیب ناشی از اشعه فرابنفش خورشید بر روی پوست را به حداقل می‌رساند. ویتامین  Eبه خاطر اینکه با صدمات ناشی از اشعه فرابنفش مبارزه می‌کند به لوسیون‌های ضد آفتاب اضافه شده است.

 

خاصیت آنتی‌اکسیدان ویتامینE

ویتامینE  يك ويتامین محلول در چربی و يك آنتی‌اکسیدان اصلی و مهم در جلوگیری از فرآيند پراکسیداسیون لیپید است که با استقرار در غشاء سلولی وظیفه حفاظت اين ساختار مهم در برابر راديکال‌های آزاد پراکسیل (ROO-) تولید شده از اکسیداسیون چربی‌ها را بر عهده دارد.

 

منابع ویتامین E

ویتامین E در برگ سبز سبزیجات و میوهایی مانند انبه، جوانه گندم، تمشک و … موجود است. ما می‌توانیم بدنمان را با مقدار مورد نیاز ویتامین E به وسیله مکمل‌های ویتامین  Eکه حاوی ویتامینE  هستند غنی کنیم. ویتامین E  یک راه حل برای زیبایی است که پوست را جوان کرده و التیام می‌بخشد. ویتامین  Eبرای صورت، پوست، مو و ناخن شگفتی‌ساز است.

نتیجه گیری:

ویتامین Eدر ایزومرهای مختلف α، β، δ و γ توکوفرول وجود دارد. جمع‌آوری کننده رادیکال‌های آزاد و جلوگیری کننده از اثر تخریبی آنان در چربی‌های سلول‌ها و غشاء‌های سلولی می‌باشد. همچنین پایداری بیولوژیکی سلول‌ها را باعث شده و پوست را نرم و مقاوم می‌سازد علاوه بر این خاصیت مرطوب کنندگی نیز دارد. ایزومرهای عمل کننده در پوست δ و γ می‌باشند که به حد وفور در جوانه گندم وجود دارد. α توکوفرول محلول‌ترین فرم ویتامین Eدر چربی‌ها می‌باشد.